آموزه‌های کرامت در اسلام و بازتاب آن در اربعین جهانی
نویسنده کتاب «در راه اربعین؛ ره‌توشه زائر اربعین» با تأکید بر اینکه اربعین متعلق به شیعیان نیست بلکه بین‌المللی، بین‌المذاهبی و بین‌الادیانی است، گفت: اسلام به کرامت انسان‌ها اهمیت زیادی داده و قطعاً در اربعین باید به این کرامت توجه بیش از پیش داشته باشیم.
به گزارش ایکنا، سفر‌های زیارتی، تجارب کسب‌شده در این سفر‌ها و ملزومات مربوط به آنها از جمله مباحثی است که در طول تاریخ درباره آنها کتاب نوشته شده است؛ به نحوی که می‌توان ادعا کرد یکی از مهم‌ترین سوژه‌ها برای نگارش سفرنامه در گستره ادبیات جهانی، سفر به خانه خدا در شهر مکه معظمه بوده و هست. در طول تاریخ، بسیاری از زائران مکه مکرمه پس از سفر حج، راهی کربلای معلی می‌شدند و شهر‌های مذهبی عراق را نیز زیارت می‌کردند و بخشی از سفرنامه خود را به بیان تجاربشان در اعتاب مقدس عراق اختصاص می‌دادند؛ سفرنامه‌هایی که حاوی حقایق ارزشمند تاریخی، دینی و مذهبی است.
با گذشت زمان و ظهور تکنولوژی‌های جدید از جمله برنامه‌های رسانه‌ای، فیلم و عکس، شاید در نگاه اول تصور می‌شد که نوشتن کتاب در خصوص سفر‌های مذهبی از رونق بیفتد، اما این‌گونه نشد و همچنان زائران اهل قلم به نگارش تجارب سفر‌های معنوی خود اقدام می‌کردند. با رونق گرفتن دوباره پیاده‌روی اربعین، اقبالی گسترده به نگارش کتاب‌های مربوط به این سفر صورت گرفت و بسیاری از زائران اهل فکر و قلم، با بررسی موشکافانه سفر پیاده‌روی اربعین، به نگارش کتاب‌هایی که می‌تواند به رفع نیاز زائران اربعین حسینی کمک کند، پرداختند.
یکی از کتاب‌هایی که در این خصوص به نگارش درآمده، کتاب «در راه اربعین؛ ره‌توشه زائر اربعین» به قلم حجت‌الاسلام مرتضی خلیلی است که سال ۹۷ با محتوای «زیارت اربعین در آیینه تاریخ»، «اماکن متبرکه و مقامات عراق»، «احکام فقهی زائران اربعین» و «آداب زیارت و اطلاعات ضروری سفر اربعین» نوشته شده است.
در خصوص دلایل نگارش این کتاب و محتوای آن با حجت‌الاسلام مرتضی خلیلی، نویسنده کتاب «در راه اربعین؛ ره‌توشه زائر اربعین» به گفتوگو نشستیم که مشروح آن را در ادامه با هم می‌خوانیم.
ایکنا ـ چه دلیل و نیازی وجود داشت که کتاب «در راه اربعین؛ ره‌توشه زائر اربعین» را نوشتید؟
سال ۹۵ دو مرتبه برای تبلیغ به کشور عراق سفر کردم. در آنجا با یک‌سری از مسائل و موضوعاتی هم در تبلیغ و هم در موضوع پیاده‌روی اربعین مواجه و متوجه شدم مردم در مسائل فقهی و غیرفقهی این زیارت عظیم دچار سردرگمی و مشکل هستند و کتابی جامع، اما در حجم کم وجود ندارد که بتواند به نیاز‌های زائران پاسخ دهد.
البته آن زمان یک‌سری نرم‌افزار‌هایی وجود داشت که محتوای آنها کامل نبود و قابلیت کمی داشتند. کتاب‌هایی نیز که در این مورد نوشته شده بود حجیم بودند و موضوع آنها فقط بحث شناخت اماکن زیارتی یا آداب زیارت بود. بعد از دیدن این خلأ، مطالب فقهی در مورد اربعین را از استفتائات و کتاب‌های علما جمع‌آوری و دسته‌بندی کردم؛ در ادامه احساس کردم که نیاز‌های زائران محدود به احکام فقهی نیست و زائران نیاز دارند در خصوص فلسفه زیارت اربعین، چرایی انجام پیاده‌روی اربعین حسینی و مطالب مشابه نیز اطلاعاتی داشته باشند. به همین دلیل، مطالب مربوط به تاریخچه و احادیث مرتبط با اربعین را نیز جمع‌آوری و به کتاب اضافه کردم.
در ادامه نیز معرفی اماکن زیارتی، مباحث مربوط به زیارت و آداب اربعین، نکاتی که در این سفر باید رعایت شود، مکالمات ضروری سفر اربعین با لهجه عراقی، اشتباهاتی که زائران در خصوص وسایل مورد نیاز اربعین انجام می‌دهند و تصاویری از زیارت اربعین جمع‌آوری شد و در نهایت، محتوای جمع‌آوری‌شده در قالب کتابی کم‌حجم و سبک با موضوعات کاربردی و میدانی تهیه شد که مورد استقبال مردم قرار گرفت.
ایکنا ـ این کتاب در تابستان ۹۷ نوشته شده است؛ چه تحولاتی در طی این سال‌ها رخ داده و لازم است در خصوص آنها مطلب جدید نوشته و به مردم گفته شود؟
یک‌سری تغییرات در کشور عراق رخ داده است؛ از جمله مسیرها، مرزها، امکانات و... تغییر پیدا کرده و حتی مسیر‌های جدید پیاده‌روی ایجاد شده است که لازم است جدیدترین اطلاعات به مردم ارائه شود.
در این کتاب چهار مرز به مردم معرفی شده، در حالی که اکنون تعداد مرزهای خروجی از کشور افزایش پیدا کرده است. همچنین فاصله مسیرها تا کربلا تغییر کرده؛ برای مثال، با احداث دو جاده جدید از مرز چذابه و دو بانده شدن جاده، فاصله تا کربلا کاهش پیدا کرده است و این مطالب، که اطلاعات جدیدی هستند، در کتاب مطرح نشده‌اند و لازم است در خصوص آنها اطلاع‌رسانی شود.
همچنین امکانات داخل مرزهای ایران و عراق نیز کاملاً متحول شده است. از سوی دیگر، به دلیل ازدحام شدید در مسیر نجف به کربلا، تعدادی از ایرانی‌ها مسیر خود را تغییر داده و از شهر کاظمین یا حله به سمت کربلا پیاده‌روی می‌کنند. اگر می‌خواستم کتاب «در راه اربعین» را اکنون بنویسم، این مسیر‌های جدید را نیز مطرح می‌کردم.
زمان آغاز عملیات اربعین نیز تغییر کرده و براساس فتوای آیت‌الله‌العظمی سیستانی، ۹ روز قبل از روز اربعین زمان سفر اربعین اعلام شده است. اما باتوجه به ازدحام جمعیت، مردم اکنون حتی از ۱۵ روز قبل از اربعین سفر خود را آغاز می‌کنند و قبل از روز اربعین نیز بازمی‌گردند. البته فتوای آیت‌الله‌العظمی سیستانی مبنی بر اینکه برای کسب ثواب اربعین، حضور طی ۱۰ روز منتهی به اربعین کفایت می‌کند، در کتاب مطرح شده است؛ اما این مسئله مهم باید اکنون پررنگ‌تر مطرح و به آن پرداخته شود.
مسئله مهم دیگر این است که در خصوص فلسفه اربعین شبهاتی مطرح می‌شد که در کتاب در خصوص آنها مطالبی بیان شده، اما اکنون شبهات جدیدی مطرح می‌شود که باید به آنها نیز پاسخ داده شود. اکنون حتی می‌خواهند اصل موضوع پیاده‌روی اربعین را با طرح شبهاتی رد کنند. مثلاً مطرح می‌کنند که قبول داریم زیارت اربعین مستحب است، اما چرا باید پیاده به این سفر رفت؟ که همه این موارد نیاز به پاسخ دارد.
مسئله معادلات جهانی و عملکرد کشور‌هایی که در مقابل جبهه حق ایستاده‌اند و بحث جنگ ۱۲ روزه اخیر، همه مباحثی است که می‌شود در کتاب‌های مربوط به اربعین در خصوص آنها بحث کرد. در کتاب «در راه اربعین» به مسئله صهیونیسم‌ستیزی چندان پرداخته نشده است؛ اما اکنون باتوجه به جنگ غزه و جنگ ۱۲ روزه، اگر بخواهیم کتاب جدیدی در خصوص اربعین بنویسیم، حتماً باید به این موضوعات و ارتباط آن با اربعین امام حسین(ع) اشاره کنیم. پیاده‌روی اربعین که در راستای ظهور امام زمان(عج) و یک حرکت بین‌المللی است، باید در کتاب‌های مربوط به اربعین برجسته شود.
ایکنا ـ باتوجه به تجربه‌ای که دارید، اربعین امسال چه تفاوتی با سال‌های قبل دارد و زائران اربعین ایران باید چه تعاملاتی با زائران سایر کشور‌ها داشته باشند؟
در بخشی از کتاب به این مسئله پرداخته شده است، اما نه با نگاه بین‌المللی که اکنون ایجاب می‌کند. بخشی از کتاب به موضوع احترام به مردم و سنت‌های عراق اشاره دارد. در عراق یکی از سنت‌ها این است که استکان چای را لبریز می‌کنند؛ مردم ایران در واکنش به این کار مطرح می‌کنند که این کار اسراف است و این کار را نکنید. اما سنت مردم عراق این است که برای آنکه نهایت سخاوت خود را برسانند، استکان را از چای لبریز می‌کنند و وقتی به آنها می‌گوییم که این کار را نکنند، می‌گویند این احترام به میهمان است؛ پس باید به این سنت آنها احترام گذاشت.
مردم ایران نیز باید این سنت‌ها را بدانند و به آن احترام بگذارند. یا در سنت قهوه دادن؛ وقتی برای شما قهوه ریختند، بنایشان این است که باید زائران را تکریم کرد و برای او دوباره قهوه ریخت. زائر اگر می‌خواهد فقط یک فنجان قهوه بخورد باید فنجان را در دستش تکان دهد که علامتی است برای اینکه دیگر قهوه نمی‌خورد.
مسئله مهم دیگر، احترام به قانون کشور عراق است و باید تلاش کنیم به قوانین رسمی و قوانین عرفی تعاملات مردم احترام بگذاریم. اما در بسیاری از موارد، چون مردم ایران این موارد را نمی‌دانند، رفتار اشتباهی بروز می‌دهند و سوءتفاهم ایجاد می‌شود.
در بحث تعامل با مردم سایر کشور‌ها نیز باید مباحث مهم آموزش داده شود. اربعین اکنون یک مقوله فراشیعی و فرادینی است و هر کسی آزاد، آزاداندیش و پیرو مکتب حق است(البته نه به این معنا که لزوماً شیعه باشد)، همه زیر چتر اربعین می‌آیند و اربعین یکی از نماد‌های ظلم‌ستیزی است.
حتی فعالان حقوق بشر مسیحی نیز می‌بینند ایران در مقابل اسرائیل ایستاده، می‌خواهند بدانند مردم ایران چه کسانی هستند و پیرو چه مکتبی هستند و وقتی از اربعین باخبر می‌شوند، به این مراسم می‌آیند تا ببینند در آن چه خبر است. اهل سنت نیز از نظر فکری و روحی‌روانی تغییرات گسترده‌ای کرده‌اند و با خودشان می‌گویند ما چه مکتبی هستیم که حاضر نیستیم در مقابل ظلم بایستیم؟ و کسانی که دارند در فلسطین کشته می‌شوند، هم‌کیشان ما هستند، نه هم‌کیشان شیعیان؛ اما شیعیان در حال دفاع از آنها هستند و می‌خواهند بدانند شیعیان چه تفکری دارند و به همین دلیل خود را به پیاده‌روی اربعین می‌رسانند.
باید به‌عنوان ایرانی و شیعه، کاری کنیم که آزرده‌خاطری بین زائران سایر کشور‌ها ایجاد نشود که این مسئله در کتاب مطرح نشده است. به‌ویژه «لعن» نباید در پیاده‌روی مطرح شود. متأسفانه شاهد هستیم که برخی حتی دور ضریح‌های مطهر اقدام به این کار می‌کنند. برخی از این افراد با هدف ایجاد تفرقه بین اهل سنت و شیعه این کار را انجام می‌دهند. بنای مکتب اهل‌بیت(ع) بر جذب و تلاش برای ایجاد وحدت است و پرهیز از لعن و حفظ احترام موجب جذب بیشتر اهل سنت و سایر فرق می‌شود و آنها را جذب مکتب امام حسین(ع) می‌کند.
حتی در عراق، موکب‌های مسیحی، کلیمی و صابئی‌مذهب(افراد مندائی‌مذهب که پیرو حضرت نوح هستند و فقط در اهواز و جنوب عراق زندگی می‌کنند) داریم.
علما، روحانیون و مداحان باید آموزش ببینند که اربعین فقط متعلق به شیعیان و عراقی‌ها و ایرانی‌ها نیست، بلکه بین‌المللی، بین‌المذاهبی و بین‌الادیانی است و باید به همه احترام گذاشت. حتی کافری که در این مراسم حضور دارد نیز کرامت دارد. این آیه قرآن است که می‌فرماید: «ما به بنی‌آدم (یعنی هر کسی که فرزند حضرت آدم (ع) است) کرامت داده‌ایم.» پس باید به همه آنها احترام بگذاریم.
دین اسلام به کرامت انسان‌ها اهمیت زیادی داده است. قطعاً در اربعین باید به این کرامت توجه بیش از پیش داشته باشیم. همه ما امام حسین(ع) را دوست داریم و حتی اگر آنهایی که با اهل‌بیت(ع) دشمنی کرده‌اند و از دیدگاه ما عقیده باطلی دارند، در پیاده‌روی اربعین حضور داشته باشند، باید به نحوی با آنها رفتار کنیم که جذب شوند.
بحث صهیونیسم‌ستیزی که در دنیا شکل گرفته، قطعاً در پیاده‌روی اربعین امسال تأثیر زیادی دارد. مردم بیدارتر و هوشیارتر شده‌اند و باید این مسئله را پررنگ کرده و تعاملمان را هم گسترده‌تر و بهتر کنیم که البته این مسئله نیاز به آموزش دارد.
به یاد دارم که تعدادی از چینی‌ها که در عراق در یک پروژه کار می‌کردند، موکب راه‌اندازی کرده بودند و به احترام اینکه برخی از علما مطرح کرده‌اند که کفار نجس هستند و آنها بودایی بودند، دستکش پوشیده بودند و با دستکش به زائران اربعین خدمت می‌کردند. ما نیز باید احترام متقابلی برای آنها قائل باشیم.
گفتوگو از زهرا ایرجی
انتهای پیام
