سه‌گام تربیتی زندگی مؤمنانه در نگاه امام مهربانی‌ها

زهره منازاده؛ استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا، ضمن تسلیت ایام شهادت و سوگواری امام رضا(ع) یکی از کارکردهای آموزه‌های تربیتی اسلام، ارائه تعالیم عملی و کارآمد در زندگی است، گفت: با به کار بستن آموزه‌های تربیتی که در کلام معصومین(ع) به  ویژه امام رضا(ع) وجود دارد قطعا می‌توانیم به مسیر رشد، کمال و بالندگی برسیم.

مدیر انجمن زن و خانواده حوزه‌های علمیه خواهران استان فارس، با بیان اینکه امام رضا(ع) در سخنان زیبایی مؤمن را توصیف کردند و ویژگی‌هایی برای او برشمردند، اظهار کرد: در کتاب الخصال جلد دوم صفحه 82 روایت زیبایی بیان شده که امام(ع) فرمودند: «لا یکون مؤمن مؤمنا الا تکون ثلاث خصال»؛ فرد مؤمن با ایمان محسوب نمی‌شود، مگر اینکه سه ویژگی در وجود او باشد؛ «لا یکونُ مؤمنٌ مؤمناً حتى یکونَ فیهِ ثلاثُ خصالٍ: سنةٌ من ربّه و سنةٌ من نبیّه و سنةٌ من ولیّه». یک سنت از خداوند، یک سنت از پیامبر(ص) و یک سنت هم از ولی خدا در او باشد تا مؤمن واقعی تلقی شود. 

این پژوهشگر و مبلغ حوزه و دانشگاه ادامه داد: اما سنتی که از خدا باید در وجود مؤمن باشد کتمان سر است، زیرا خدا فرموده است خدا دانای غیب است و کسی جز پیامبرانش را بر آن آگاه نمی‌کند. این خصلت به این معناست که انسان باید اسرار خود و دیگران را حفظ کند. سنة من نبیه؛ خصلت پیامبر ،مداراة الناس یعنی مدارا کردن با مردم است. 

وی ادامه داد: براساس این روایت، سنتی از نبی خدا(ص) باید در وجود مؤمن باشد و آن مدارا و خوش‌رویی با مردم است؛ «خذ العفو وامُر بالعرف و اعرض عن الجاهلین». سنت سوم هم که سنت ولی خداست الصبر فی البأساء و الضراء صبر در سختی و مشکلات است.

منازاده اضافه کرد: در این روایت زیبا، سه عنصر اساسی کتمان سر، مدارا با مردم و صبر در سختی و مشکلات، مورد توجه قرار گرفته است که گمشده بسیاری از رفتارهای ما در محیط خانواده، روابط بین فردی و همچنین روابط اجتماعی همین سه گزینه است؛ اما کتمان سر، در ارتباطات بین فردی موجب آرامش خاطر و افزایش اطمینان و اعتماد بین مردم می‌شود و از آشوب در روابط جلوگیری می کند.

استاد و پژوهشگر حوزه و دانشگاه با بیان اینکه روابط خوب و حسنه بین اعضای خانواده تا حدود زیادی به کتمان سر به خصوص در رابطه همسران نسبت به همدیگر وابسته است، ادامه داد: این مسئله در روابط بین والدین، فرزندان و مباحث تربیتی در قالب تغافل نمود دارد؛ خیلی از اوقات اگر خطا و گناهی از اعضای خانواده سر بزند و انسان بنا را بر تغافل بگذارد، این راهکار اخلاقی می‌تواند زمینه رشد و جبران را در خانواده فراهم کند.

استاد حوزه و دانشگاه، اضافه کرد: در روابط اجتماعی هم کتمان سر، موجب تقویت همگرایی و وحدت بین افراد جامعه می‌شود؛  شاید یکی از دلایلی که خدا نسبت به گناه غیبت شدیدا برخورد کرده است، ضرورت همگرایی و هم بستگی بین اعضای جامعه به ویژه در محیط خانواده است. 

مدارا با مردم

این پژوهشگر تصریح کرد: خصلت دیگری که به عنوان سنت نبوی و  نشانه انسان مؤمن در کلام نورانی امام رضا(ع)  مطرح شده است، مدارا با مردم است؛ مداراکردن یعنی سازگاری و انعطاف در برخورد با مردم؛ حضرت علی(ع) فرمودند: سلامت دین و دنیای انسان در مدارا کردن با مردم است؛ مدارا به معنای همراهی کردن و درک طرف مقابل و سازگاری است و باعث ایجاد حس ایمنی و روابط سالم عاطفی بین افراد و زمینه ساز روابط عقلانی می‌شود. 

منازاده با بیان اینکه در مقابل  مدارا، خشونت است که باعث سختی در روابط و حس عدم پذیرش نسبت به کلام صحیح است، اظهار کرد: این موضوع به ویژه در محیط خانواده و در بحث تربیت فرزندان اهمیت بسزایی دارد، زیرا انعطاف و مدارا و عدم خشونت در جامعه کنونی که شیاطین مختلف با رنگ و لعاب‌های فریبنده در کمین فرزندان ما هستند، سبب خواهد شد فرزندان از کانون خانواده دور نمانند و خدای ناکرده به دست دشمنان و رهزنان عقیده و انسانیت مبتلا نشوند.

وی اضافه کرد: بنابراین مدارا در سیره ائمه معصومین(ع) به خصوص پیامبر اکرم(ص) دیده می‌شد و این خصلت به همراه همدلی و سازگاری و نرمی و مهربانی تجلی بارزی در وجود مقدس ایشان و ائمه معصومین (ع) داشت.  

منازاده بیان کرد: تحمل و سازگاری با انسان‌ها که یا به علت کدورت قلب و یا از روی جهل، برخورد تندی با ائمه معصومین(ع) داشتند، سبب می‌شد تا افراد از برخورد زشت خود پشیمان شوند و برخی از این طریق، شیفته اهل بیت(ع) و  به مسیر اسلام هدایت شدند .

این پژوهشگر با بیان اینکه سنت دیگر که جزء سنت اولیاء الله(ع) است، سنت تحمل سختی و صبر در مصیبت و دشواری‌ها است، گفت: صبر در سختی و مشکلات به معنای خویشتن‌داری و کنترل احساسات منفی و عدم واکنش شتاب‌زده در شراط دشوار است. یعنی وقتی موقعیتی طبق خواست و هماهنگ با طبع انسان نیست، انسان بتواند احساسات خود را کنترل کند و واکنش نادرست، جاهلانه و شتابزده از خود نشان ندهد. 

وی اضافه کرد: بسیاری از مشکلات به دلیل عدم کنترل هیجانات و احساسات است؛ خیلی از خشونت‌هایی که موجب مشکلات رفتاری، خانوادگی و اجتماعی می‌شود، ناشی از همین مسئله است؛ حتی در سیاست‌های کلانی که جوامع باید نسبت به همدیگر داشته باشند لازم است صبر، کنترل احساسات و تدبیر لحاظ شود .

این پژوهشگر دینی با بیان اینکه تأکید بر صبر در تربیت اسلامی وجود دارد، گفت: البته داشتن صبر به معنای پذیرش شرایط سخت و کوتاه‌ آمدن و محدودیت نیست، بلکه یک راهبرد اخلاقی_ تربیتی و هنری است که به انسان فرصت می‌دهد با وجود شرایط سخت، شرایط موجود را به خوبی تحلیل کند و  تصمیم درست را اتخاذ کند.

وی تأکید کرد: صبر یک مهارت و ابزار است که انسان با کاربرد آن  می‌تواند از شرایط نامطلوب، به خوبی عبور کرده و آن را مدیریت کند؛ امیدوارم با استفاده از این فرمایش امام رضا(ع) و تبیینی که ایشان از ویژگی انسان مؤمن داشتند، بتوانیم از سبک رضوی استفاده کرده و برای تربیت فرزند و ارتباط درست با دیگران و ساختن جامعه ایمانی و سالم گام‌های مؤثری برداریم.