بازگشت به سیره پیامبر(ص)، راهی جهت رفع کژکارکردهای اجتماعی

به گزارش ایکنا، عباسعلی رهبر؛ عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی(ره)، در نشست علمی «خوانش حکمی پیامبر(ص) در نهج‌البلاغه(خطبه 72) پاسخ به نیاز امروز» از سلسله نشست‌های پرسمان اندیشه در نهج‌البلاغه که از سوی انجمن علمی مطالعات نهج‌البلاغه برگزار شد با طرح این پرسش که آیا متون و سنت می‌تواند مشکلات ایران 1404 را حل کند یا اینکه یک سری رویه‌های کلی هستند که ما نباید توقع خودمان را از این‌ها بالا ببریم؟ گفت: متون و سنت از جمله نهج‌البلاغه هم در مسئله‌شناسی و هم در روش‌شناسی می‌تواند مطالب مهمی را بیان کند هرچند فهم گسترده عقل بشری و تکنولوژی می‌تواند به راه‌حل‌های عمیق‌تر برسد؛ لذا ما خطبه 72 را محور بحث قرار دادیم تا از پیامبر(ص) الگو بگیریم و از آن برای حل مشکلات کنونی بهره ببریم.

وی اضافه کرد: به نظر می‌رسد نقطه کانونی همه انبیا، اولیا و علما این است که چگونه می‌توان به صراط مستقیم رسید؛ البته گاهی ما بدون اینکه در صراط مستقیم باشیم توهم حرکت در صراط را داریم لذا امام خمینی(ره) مطرح فرمودند، که انزال کتب و ارسال رسل همگی برای آوردن انسان در صراط مستقیم است و اگر انسان در این صراط مستقیم قرار نگیرد از حیوانات بدتر و از شیاطین، شیطان‌تر است.

وی ادامه داد: با اتفاقاتی که امروز در غزه و کشتار زنان و کودکان انجام می‌شود به عمق این مطلب بیشتر پی می‌بریم؛ زیرا به انبیا و کتب الهی پشت کرده و از فطرت انسانی دور شده‌اند. خیر و برکاتی هم اگر هست که نمونه‌های آن را در جنگ 12 روزه دیدیم به خاطر حرکت در صراط مستقیم و بازگشت به فطرت و راه انبیا الهی است که امام(ره) بر آن تأکید کردند. 

رهبر با بیان اینکه قرآن و پیامبر(ص) ذاتا معصوم هستند، اظهار کرد: در جای جای قرآن پیامبر(ص) معرفی شده است که یکی از ویژگی‌های ایشان، اخلاق عظیم است؛ قرآن، دنیا را با همه عظمت ظاهری متاع قلیل معرفی کرده است ولی از خلق پیامبر(ص) با تعبیر خلق عظیم یاد می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی(ره)، با بیان اینکه تحولات اخلاقی در جامعه کنونی دچار کژکارکردها و فرودهایی شده است، تصریح کرد: اینکه چگونه می‌توانیم این کژکارکردها را برطرف کنیم، راه آن بازگشت به سیره و خلق عظیم پیامبر(ص) و زیبایی‌های گفتاری و رفتاری ایشان است؛ پیامبر(ص) به خاطر اخلاق عظیم خود به اسوه حسنه تبدیل شده است. در قرآن کریم هم از دو پیامبر(ص) یعنی حضرت محمد(ص) و حضرت ابراهیم(ع) به عنوان اسوه یاد شده است. برخی تفاسیر اسوگی پیامبر(ص) را در ایستادگی و مقاومت و اسوگی حضرت ابراهیم(ع) را در برائت از مشرکان بیان کرده است. این مقاومت پیامبر(ص) به تعبیر مقام معظم رهبری هوشمندانه است و ذره‌ای تعلل و عجله در آن وجود ندارد؛ لذا حضرت علی(ع) در حکمت 260 مطرح فرمودند، پیامبر(ص) خودشان در صحنه جنگ حاضر بود و در صف مقدم می‌جنگید و طوری نبود که خودشان چیزی به مردم بگویند که انجام نمی‌دهند.   

رهبر اضافه کرد: الگو بودن پیامبر(ص) برای جامعه امروز ما بسیار بسیار مهم است؛ اکثریت جامعه اخلاق، گفتار و رفتارهای زیبا را می‌پسندند و در این فضا و شرایط ما می‌توانیم اسوه بودن پیامبر(ص) را نهادینه کنیم. بنده به دو دلیل اسوه‌ بودن پیامبر(ص) در اینجا اشاره می‌کنم. 

لزوم معرفی الگوهای خوب

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه برخی ایراد می‌گیرند که پیامبر(ص) برای 1400 سال قبل بوده است، ولی قرآن کتابی برای همه قرون و اعصار و ملت‌ها است، ادامه داد: اگر ما الگوی خوب معرفی کنیم مردم سراغ الگوی بدلی نخواهند رفت؛ اگر الگوهای شهدا و علمی را معرفی کنیم، مردم سراغ این نوع الگوها خواهند رفت؛ البته کسانی می‌توانند پیامبر(ص) را الگو قرار دهند که ایمان قلبی داشته باشند.

وی با بیان شرح صدر پیامبر(ص)، اضافه کرد: مرحوم علامه محمدتقی جعفری قرار بود در جلسه‌ای شرکت کنند ولی دیر رسیدند و ایشان در توجیه دیر رسیدن خود گفت که خواهرم فوت کرده بود ولی برای اینکه این جلسه که از قبل تنظیم شده‌ بود بهم نریزد با تأخیر آمدند؛ در حالی که واقعا کار سختی است که انسان صاحب داغ باشد و در عین حال این کار را انجام دهد و این نیازمند به شرح صدر است. کسی چون علی(ع) اقیانوس بیکرانه شرح صدر است. 

وی با بیان اینکه نیاز امروز ما شرح صدر در بین اقشار مختلف مردم اعم از مسئولان و صاحبان رسانه و ... است، تصریح کرد: با کمترین عبارت و صحبتی کارگزار و مسئول ما کنترل خود را از دست داده و اتحاد و انسجام ملی را مخدوش می‌کند که دلیل آن نبود شرح صدر است؛ اهمیت شرح صدر تا جایی است که حضرت موسی(ع) از خداوند شرح صدر در خواست کرد و البته خداوند بدون درخواست پیامبر(ص) اسلام به ایشان این شرح صدر را عطا کرد. 

رهبر با بیان اینکه دشمن صهیونی و آمریکا قبل از جنگ 12 روزه تصور می‌کردند مردم ایران شرح صدر ندارند و با کمترین حمله خودشان به خیابان‌ها خواهند ریخت، اضافه کرد: ولی وقتی وارد میدان شدند دیدند چگونه مقام معظم رهبری و نیروهای مسلح و مردم از خودشان شرح صدر نشان دادند. مسئله امروز ما الگوبرداری از پیامبر(ص) است و کارگزاران ما باید خلق عظیم را از ایشان بیاموزند و البته این شرح صدر را به کسانی می‌دهند که از مراتب بالای ایمان برخوردار باشند.

لزوم پیشگامی در عمل

وی با بیان اینکه در حال حاضر نفرت‌پراکنی و عدم تحمل در جامعه بالاست و راه حل آن این است که شرح صدر را در جامعه گسترش دهیم، اظهار کرد: قرآن کریم در آیه شریفه «إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ ۚ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا» بر دو موضوع صلوا و سلموا تأکید دارد و نکته آن این است که زبان و عمل باید همنوا باشند یعنی تسلیم عملی باید وجود داشته باشد؛ خداوند در این آیه ابتدا خودش صلوات می‌فرستد و بعد از مؤمنان درخواست صلوات دارد. لذا یک کارگزار ما نمی‌تواند خودش مسرفانه و مبذرانه مصرف کند و بعد از مردم خواهد که شما صرفه‌جویی کنید؛ اگر کسی خودش عامل باشد می‌تواند از مردم هم بخواهد.

رهبر با اشاره به خطبه مورد بحث(72) با بیان اینکه در این خطبه ابتدا به بحث معرفت درباره الوهیت سپس وارد معرفت به عبودیت و سپس رسالت شده است، گفت: عبودیت مقدم بر امر رسالت شده است؛ در خطبه 72 بیش از 20 صفت برای پیامبر(ص) شمرده شده است که ابتدا عبودیت سپس رسول بودن پیامبر(ص) مطرح شده است؛ بنابراین کارگزار ما اگر در تراز دینی باشد قبل از گرفتن مسئولیت باید خود را ساخته باشد. 

وی با بیان اینکه در منطق علوم انسانی کارآمد، چیزی به نام بن بست وجود ندارد، افزود: ما در حال حاضر مشکلاتی در کشور داریم ولی باید آن را به مسئله تبدیل و حل کنیم؛ پیامبر(ص) نیز به این موضوع توجه داشت تا بتوانند  ابواب علوم را بگشایند و پیچیدگی‌های اجتماعی را حل کنند. نکته دیگر این است که براساس این خطبه، پیامبر(ص) حق را با حق آشکار کرد یعنی هدف، وسیله را توجیه نمی‌کند در حالی که برخی برای رسیدن به پیروزی و ... از کارهای زشت مانند دروغ استفاده می‌کنند بنابراین از حق برای تحقق حق بهره بردند.

حاکمیت دروغ و غوغا در دنیای امروز

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه در جامعه امروز جهانی، غوغاسالاری و دروغ حاکم است به رفتارهای رئیس جمهور آمریکا با کشورهای مختلف اشاره کرد و افزود: براساس این خطبه باطل سر و صدا و هیاهو دارد ولی در نهایت حق پیروز است که نمونه آن را در جنگ 12روزه ملاحظه کردیم. 

وی افزود: نکته دیگر بحث اخلاص و جلب رضایت خداوند است و نه صرفا رضایت دیگران. یکی از مسائل دیگر هم در این خطبه گام‌هایی است که پیامبر(ص) برداشتند یعنی ایشان تردیدی به خود راه ندادند، عزم و اراده قوی داشتند و دلیل آن این است که به حقیقت عبودیت رسیده بودند. 

رهبر اضافه کرد: نکته مهم دیگر امانتداری پیامبر(ص) بود، خصلتی که برای هر قشری از اقشار جامعه لازم است؛ البته امانت مصادیق زیادی دارد و امروزه رأی مردم هم امانت است. مسئله دیگر ملاک حق و انسانیت است که به برکت وجود پیامبر(ص) این ملاک‌ها را استخراج می‌کنیم. 

وی با بیان اینکه گاهی این بحث مطرح است که آیا دولت اسلامی به بهشت و جهنم مردم ربط دارد، گفت: بر اساس این خطبه، نباید دخالت در امور شخصی و جزیی کند ولی نمی‌تواند نسبت به سعادت مردم، آن هم با عنصر اقناع و عقلانیت بی‌تفاوت باشد. دولت اسلامی باید زمینه رشوه و اختلاس و ... را از بین ببرد نه اینکه زور نسبت به بهشت بردن مردم وجود داشته باشد، ولی زمینه‌سازی برای آن باید انجام شود.