سیر معنوی استاد فرشچیان

رضا پورحسین، رئیس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران در پی درگذشت هنرمند شهیر کشورمان، استاد فرشچیان یادداشتی نوشته و در اختیار ایکنا قرار داده است که در ادامه با هم می‌خوانیم. 

«اینکه آثار استاد محمود فرشچیان، چهره ماندگار هنر ایران زمین، همگی آثار تأثیرگذار و مانایی هستند، مورد تصدیق همه هنرمندان و هنرشناسان صاحب سبک است.

تابلوهای استاد فرشچیان بسیار متنوع است؛ در این آثار ردی از پدیده‌های طبیعی و هستی‌شناسانه، حوادث بزرگ مذهبی و شیعی و قهرمانان بزرگ دینی، مشاهده می‌شود که همگی خیره‌کننده‌، زیبا و خیال انگیزند.

به نظر می‌رسد اگر بخواهیم نگاه روانشناختی به آثار استاد داشته باشیم، لاجرم باید به سفر درونی هنرمند در عالم بی‌انتهای خیال، توجه کنیم. آثار نگارگرانه استاد انعکاسی از سیر و سفر درونی و معنوی ایشان است. سوال این است که آیا آثار قلمی شده استاد فرشچیان انعکاس تمام قد عالم خیال ایشان است؟ قطعاً خیر.

بسیار اتفاق می‌افتد که نوشته‌ها، نقاشی‌ها، اشعار و کارهای نمایشی نمی‌توانند منعکس کننده حالات درونی هنرمند باشند. این موضوع را اکثر هنرمندان اذعان دارند که آثارشان عیناً بازگوی عالم تخیل آن‌ها نیست. به عبارت اهل عرفان، گاهی آنچه را که نمی‌توان به کلمه و تصویر درآورد، به صورت «آه» پر جان هنرمند می‌ماند.

اگر آثار استاد فرشچیان به لحاظ تکنیکی و زیبایی شناسانه این چنین چشم نواز، پرمعنا، تحسین برانگیز و متعالی است؛ با این فرض که نمی‌توان آنچه را که در عالم معنا در ذهن هنرمند موج می‌زند، برون ریزی شود؛ معلوم می‌شود درون آن مرد بزرگ و هنرمند معناگرا چه سیر و سفری برپا بوده که ذره‌ای از آن حالات به صورت تابلو به تصویر در آمده است. به تعبیر من، درون استاد، در سیر انفس ایشان «آه»های زیادی موج می‌زده که بیانگر پاکی و اعتلای روحی ایشان بوده است. به همین دلیل تأثیرگذاری اثر هنری، بی‌دلیل نیست؛ بلکه به وسعت خیال آن‌هم خیال برگرفته از حقایق هستی و معنوی بستگی دارد. تأثیر اثر هنری به دنیای درونی هنرمند وابسته است.