راهکارهای حفاظت از اقتصاد کشور در مقابل آثار مکانیسم ماشه
کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به تأثیر ضعف‌های مدیریتی داخلی بر تشدید تأثیر تحریم‌ها و فشارهای خارجی گفت: اگر اثر مکانیزم ماشه را ۳۰ درصد در نظر بگیریم، ضعف نظام مدیریتی کشور این اثر را تا ۹۰ درصد افزایش می‌دهد ولذا برای محافظت از اقتصاد کشور و بازارهای مالی، نیاز به اصلاح نظام مدیریتی، ایجاد انگیزه واقعی برای مدیران توانمند، مدیریت دقیق منابع و تمرکز بر تولید دانش‌بنیان و صادرات محور داریم.
حسین محمودی‌اصل، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره پیامدهای فعال‌سازی مکانیسم ماشه اظهار کرد: طبیعتاً این اقدام آثار قابل توجهی بر اقتصاد ایران خواهد داشت. اگر در این فرصت کمتر از یک ماه اقدامی صورت نگیرد، فرآیند ورود منابع به کشور دچار اختلال خواهد شد اما مسئله اصلی ضعف‌ها و مشکلات درونی در سیاست‌گذاری اقتصادی است که باعث می‌شود آثار اقدامات خارجی، از جمله مکانیسم ماشه، دوچندان شود.
وی افزود: بخشی از منابع کشور در بورس به دلیل مدیریت نامناسب و تصمیم‌گیری‌های غیرکارشناسانه خارج شده است. سخت‌گیری‌های غیرمنطقی در خصوص افزایش سرمایه از محل ارزیابی‌های بلندمدت یا کاهش ضرایب صندوق‌های اهرمی و ورود تیم‌های غیرمتخصص باعث شد برخی منابع از بورس خارج شوند. این وضعیت تحت تأثیر عوامل سیاسی و اقتصادی و همچنین مدیریت ناکارآمد ایجاد شد. نتیجه آن، کاهش جریان منابع به سمت تولید، افزایش بهای تمام شده تولید، کاهش حجم تولید و کاهش صادرات است. این موضوع در کنار تشدید تحریم‌ها، اثر مکانیزم ماشه را دوچندان می‌کند.
ناکارآمدی نظام مدیریتی
این کارشناس اقتصادی با اشاره به ناکارآمدی نظام مدیریتی توضیح داد: سیستم و مکانیزم اقتصادی ما متأسفانه به نفع رانت‌خواران و ذینفعان تحریم عمل می‌کند. امسال حدود ۸۰ هزار میلیارد تومان رانت ایجاد شده و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا ۵۰۰ هزار میلیارد تومان برسد. اگر بتوانیم معوقات بانکی و رانت‌ها را مدیریت کنیم، کسری بودجه ناشی از تحریم‌ها که حدود ۸۰۰ هزار میلیارد تومان است، قابل کنترل خواهد بود.
وی درباره نگاه غیرواقع‌بینانه برخی مسئولان گفت: عده‌ای تصور می‌کنند می‌توانند مردم را توجیه کنند که اثر اقدامات خارجی بر اقتصاد کشور ناچیز است اما این تفکر نتیجه معکوس دارد و فشارها را افزایش می‌دهد. نظام مدیریتی کشور رزومه‌محور است و نه کارنامه‌محور؛ پاداش و تنبیه منطقی وجود ندارد و انگیزه برای فعالیت سالم و اثرگذار بسیار کم است. مدیران توانمند حتی اگر بخواهند بدون تبعیت از سفارش‌ها کار کنند، کنار گذاشته می‌شوند.
محمودی اصل درباره ضریب اثرگذاری مکانیسم ماشه با توجه به ضعف‌های مدیریتی داخلی تشریح کرد: اگر اثر مکانیزم ماشه را ۳۰ درصد در نظر بگیریم، ضعف نظام مدیریتی کشور این اثر را تا ۹۰ درصد افزایش می‌دهد. بنابراین این اقدام بسیار اثرگذار است و بدون مدیریت مناسب، اقتصاد کشور با مشکلات جدی مواجه خواهد شد.
سیاست‌های نوسان‌گیری و مدیریت جزیره‌ای
این کارشناس اقتصادی درباره وضعیت بازارهای مالی و بورس توضیح داد: با سیاست‌های نوسان‌گیری و مدیریت جزیره‌ای، بورس و بازار ارز ناپایدار هستند. منابع تزریق‌شده برای حمایت از سهام، مانند سایپا، تنها باعث ایجاد نوسانات کوتاه‌مدت می‌شود؛ برخی فعالان با نوسان‌گیری شخصی سود می‌برند و این روند مانع رشد تولید و جذب مدیران توانمند می‌شود. در بازار ارز و طلا نیز پشت پرده نوسان‌گیری‌هایی وجود دارد که اثر واقعی بر قیمت‌ها و منابع کشور می‌گذارد. بانک مرکزی نیز با نرخ بهره بالا و سیاست‌های جزیره‌ای، رکود شدید بازارها و فشار بر تولید را تشدید کرده است. در حالی که حاشیه سود تولید تنها ۱۲ درصد است، مدیریت جزیره‌ای اقتصاد باعث افزایش فشارها بر تولید و بازارها شده است.
وی افزود: همچنین شاهد هستیم با کاهش یا افزایش مقطعی عرضه دلار و طلا می‌خواهند بازار را کنترل کنند، اما در پشت صحنه با نوسان‌گیری و دستکاری قیمت‌ها توسط عده‌ای، باعث می‌شود فشار واقعی بر اقتصاد و مردم بیشتر شود. این وضعیت هم جلوی رشد تولید را می‌گیرد، هم مانع از جذب مدیران توانمند می‌شود و هم منابع کشور را به جای هدایت به سمت تولید، در چرخه‌های نوسانی و سوداگرانه هدر می‌دهد.
محمودی‌اصل همچنین با انتقاد از نظام مدیریتی داخلی گفت: مدیران سالم و توانمندی که بخواهند بدون سفارش و رانت کار کنند، در سیستم کنار گذاشته می‌شوند. این مسئله باعث می‌شود اثر تحریم‌ها و مکانیسم ماشه چند برابر شود. مدیریت ناکارآمد داخلی، انگیزه واقعی برای کار حرفه‌ای و اثرگذار را از بین برده و سرمایه‌های انسانی و مالی کشور به جای هدایت به سمت توسعه، در چرخه‌های ناکارآمد و رانت گرفتار می‌شوند.
راهکارهای مقابله با اثرات منفی مکانیسم ماشه
وی درباره راهکارهای مقابله با اثرات منفی این اقدامات توضیح داد: راه حل اصلی اصلاح نظام مدیریتی، جذب مدیران توانمند، ایجاد نظام انگیزشی کارآمد و تمرکز بر تولید دانش‌بنیان با ارزش افزوده معقول و صادرات محور است. ما باید به جای تمرکز بر کنترل سطحی بازارها و فریب افکار عمومی، واقع‌بین باشیم و اقدامات مؤثر برای مدیریت رانت‌ها، معوقات بانکی و نظام مدیریتی را در دستور کار قرار دهیم تا هم منابع کشور حفظ شود و هم تولید و بازارها بتوانند از فشار تحریم‌ها و مکانیسم ماشه مصون بمانند.
محمودی اصل افزود: تا زمانی که نظام مدیریتی اصلاح نشود و انگیزه واقعی برای کار حرفه‌ای ایجاد نگردد، اثرات اقدامات خارجی تشدید خواهد شد. مدیریت جزیره‌ای و ضعف انگیزه در بدنه کارشناسی کشور باعث شده بسیاری از تصمیمات کلان به نفع رانت‌خواران و سوداگران گرفته شود و فشار واقعی بر تولید و بازارهای مالی افزایش یابد.
این کارشناس اقتصادی اظهار کرد: در چنین وضعیتی، تولید توجیه اقتصادی ندارد. منابع لازم برای تولید در دسترس نیست، بهای تمام شده تولید افزایش یافته، حجم تولید کاهش پیدا می‌کند و صادرات کاهش می‌یابد. این وضعیت در کنار سخت‌تر شدن تحریم‌ها، باعث می‌شود اثرات منفی مکانیسم ماشه بسیار شدید شود. متأسفانه مکانیزم‌ها و سیستم‌های موجود در اقتصاد ما در عمل به نفع کاسبان تحریم و رانت‌خواران عمل می‌کند و منفعت کلانی در این جریان وجود دارد.
وی افزود: اگر مدیریت بهینه صورت گیرد، می‌توان با کنترل رانت‌ها و معوقات بانکی، کسری بودجه ناشی از تحریم‌ها را تا حدود زیادی کاهش داد اما در شرایط فعلی، برخی مسئولان هنوز واقع‌بینی ندارند و تصور می‌کنند می‌توانند مردم را قانع کنند که این اقدامات تأثیر کمی دارند، در حالی که نتیجه معکوس می‌دهد و فشار بر اقتصاد و مردم افزایش می‌یابد.
محمودی‌اصل در پایان تأکید کرد: برای محافظت از اقتصاد کشور و بازارهای مالی، نیاز به اصلاح نظام مدیریتی، ایجاد انگیزه واقعی برای مدیران توانمند، مدیریت دقیق منابع و تمرکز بر تولید دانش‌بنیان و صادرات محور داریم. تا زمانی که این اصلاحات صورت نگیرد، اثرات خارجی مانند مکانیسم ماشه و تحریم‌ها با ضعف داخلی تشدید خواهد شد و اقتصاد ایران با بحران‌های جدی مواجه خواهد ماند.
گفت‌وگو از سعید امینی
انتهای پیام
