روش تفسیر مسئله‌محور از قرآن قادر به حل مسائل جامعه است

به گزارش ایکنا، محمدتقی دشتی؛ استاد دانشگاه تهران، شامگاه 12 شهریورماه در نشست علمی «الگو و اسلوب تفسیر مسئله‌محور راهبردی قرآن کریم» که از سوی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن برگزار شد با بیان اینکه روش مسئله‌محور راهبردگرا چه فایده برای ما دارد و چگونه از آن می‌توان در پژوهش‌های قرآنی استفاده کرد، گفت: این بحث می‌تواند به ما کمک کند تا پژوهش‌های قرآنی به سمت حل مشکلات کشور و مردم و جامعه پیش برود. 

 

وی با اشاره به انواع تفاسیر از جمله تنزیلی و ترتیبی و موضوعی و ...، بیان کرد: آقای بهجت‌پور در تفسیر تنزیلی معتقد است که قرآن کریم غرض و هدفی در ترتیب نزول داشته است لذا اگر ما هم بر این اساس تفسیر کنیم کلید تربیت جامعه به دست خواهد آمد؛ ایشان معتقد است که آیات مرتبط با اصول اعتقادی اول آمده است و اصول اجتماعی در آیات مدنی آمده است و احکام و ... نازل شده است. 

 

دشتی با بیان اینکه به نظر بنده تفسیر مسئله‌محور یک مرحله عمیق‌تر و بالاتر از تفسیر موضوعی است، اظهار کرد: در تفسیر موضوعی ما نظر قرآن را در مورد یک موضوع طلب می‌کنیم ولی موضوع با مسئله فرق دارد؛ مسئله، فاصله وضع موجود با وضع مطلوب است مثلا افت دینداری که می‌تواند  منجر به بحران و چالش در جامعه شود به تعبیر دیگر دینداری یک موضوع است ولی افت دینداری یک مسئله. 

 

معاون پژوهش مرکز تحقیقات مجلس ، بیان کرد: پژوهش مسئله‌محور یک مرحله بالاتر از پژوهش سؤال‌محور است؛ الان نزدیک به 90 درصد پژوهش‌های ما سؤال‌محور است؛ ولی مسئله فاصله بین وضع موجود و مطلوب. در پژوهش مسئله‌محور ما بی‌طرف هستیم و حق جانبداری نداریم مثلا پذیرفته‌ایم که دینداری در جامعه کم شده است و با این فرض سراغ چرایی آن می‌رویم. ویژگی دیگر پژوهش مسئله‌محور ارائه راه حل برای مسئله است تا ما به وضع مطلوب برسیم.

 

وی اضافه کرد: در حل مسئله ابتدا مراجعه به نظام مسائل توسط یک تیم صورت می‌گیرد و یا مسائل سفارشی نهادها و جلسات خبرگی احصا خواهدشد؛ در کنار این فرایند به تفاسیر و نظریات مفسران و آیات قرآنی رجوع می‌کنیم و مبتنی بر رسالت قرآن کریم سراغ قرآن می‌رویم؛ قرآن کریم رسالت هدایت بشر را بر عهده دارد لذا اساسا وارد برخی مقولات جامعه نشده است که ما بخواهیم انتظاری داشته باشیم. مثلا آیا قرآن در مورد چگونگی انگیزش کارکنان فلان نهاد نظری دارد؟  

دشتی با بیان اینکه برخی چون اهل فن نبودند با موضوع حجاب وارد قرآن شدند ولی دچار برداشت‌های نادرست شدند، تصریح کرد: در تیم پژوهشی پژوهشکده احصاء نظام مسائل مرتبط با قرآن انجام می‌شود سپس عناوین پژوهشی توسط گروه پژوهشی احصاء خواهد شد یعنی از بین 200 مسئله که جامعه با آن درگیر است ما سراغ چند مسئله می‌رویم که قرآن بتواند آن را حل کند. وقتی عناوین واگذار شد گروه پژوهشی ما باید وارد تنقیح مسائل مستخرجه شود و اصلاحی بر آن بزند زیرا عناوین در شرایط انتزاعی با واقعیت جامعه تفاوت دارد مانند حجاب. 

وی افزود: مرحله دیگر تبیین و توصیف کامل و دقیق مسئله با مطالعات اکتشافی و جلسات بارش فکری است؛ یکی از مشکلات ما در پژوهش‌ها مسئله‌بودگی را روشن نمی‌کنیم یعنی همین که احساس کردیم چیزی مسئله است وارد آن می‌شویم در حالی که باید با سند و دلیل و مدرک ثابت کنیم که یک مسئله، مسئله است و ابعاد آن را روشن کنیم. 

 

معاون پژوهش مرکز تحقیقات مجلس با بیان اینکه یکی از استانداران یکی از استان‌ها به بنده گفت تحقیقی در مورد خودکشی در استان انجام دهید زیرا مسئله برای ما شده است، ادامه داد: بنده به ایشان گفتم این موضوع که می‌گویید مسئله نیست زیرا این استان در بین استان‌ها رتبه 26 را در خودکشی دارد و اصلا ایران هم در بین کشورهای دنیا رتبه 130 به بالاست یعنی اساسا خودکشی مسئله کشور نیست. 

 

وی افزود: مرحله دیگر ترسیم جایگاه و اهمیت و ترسیم مسئله در قرآن و تفاسیر معتبر و ترسیم استاندارد مسئله از منظر قرآن است مثلا وقتی افت دینداری را از قرآن می‌خواهیم استخراج کنیم باید ببینیم چه شاخصه‌هایی از منظر قرآن، افت دینداری حساب می‌شود یعنی قرآن جامعه دینی را چگونه ترسیم کرده است. مرحله دیگر هم ترسیم مسئله در امت‌های گذشته با قرائت قرآن کریم و تفاسیر است و روایات هم کمک‌ کننده هستند. اینکه پیشینه تاریخی جوامع را قرآن چگونه بیان کرده است. 

 

دشتی اظهار کرد: مرحله دیگر بررسی مسئله براساس آمارها است و بعد هم تعیین بروز مسئله در سوابق پژوهشی و از منظر قرآن کریم و بعد تدوین راهکارهای حل مسئله از منظر قرآن کریم و پژوهش‌های مرتبط قرآنی که این راهکارها اساسی‌ترین بخش پژوهش‌های ما هست و در نهایت نظر قرآن را برای نهادهایی که به آن نیاز دارند بفرستیم. 

استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه ما 70 مسئله را به صورت گروهی حل کردیم که مو لای درز آن نمی‌رود، ادامه داد: دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی به بنده گفت ما حل مسائل شما را در صحن علنی شورا نه در کمیسیون‌ها مطرح می‌کنیم چون از اتقان خوبی برخوردار است.

 

دشتی، افت دینداری در جامعه را به عنوان یکی از مسائل برشمرد و اظهار کرد: اختلال در خانواده، رفتارهای بدحجابی و هنجارشکن در تضاد با عفاف، بالا رفتن فرهنگ خشونت که در ایران درجه آن خیلی بالاست و در قم هم خشونت کلامی و فیزیکی زیاد است، اختلال در بهداشت و سلامت روانی جامعه، ازدواج و مدیریت غریزه جنسی، مفاسد اخلاقی و انحرافات جنسی(که آمار آن در کشور بسیار بالاست) از جمله دیگر مسائل کشور است؛ تغییر سبک زندگی، تبعیض در عدالت اجتماعی، فقر و فساد اداری و تجمل‌گرایی و الگوی نگاه بد به زن و ... هم از دیگر مسائل است که جامعه با آن درگیر است. 

 

معاون مرکز تحقیقات اسلامی مجلس بیان کرد: آیا می‌توان از قرآن کریم با روش مسئله‌محور راهبردگرا مسائل جامعه را حل و به قرآن عرضه کنیم و نسخه حل آن را به حکمرانان بدهیم که به نظر بنده امکان‌پذیر است و بنده مدعی این موضوع هستم.