وحدت؛ راهبرد اصلی در فرایند تمدن‌سازی اسلامی
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با تأکید بر اینکه وحدت به مثابه یک امر اجتماعی ـ سیاسی، راهبرد اصلی در فرایند تمدن‌سازی اسلامی است، گفت: این موضوع همچنین ارتباط مستقیم با صلح بین‌المللی و استقلال دولت‌ها و ملت‌های مسلمان دارد. لذا وحدت، یک امر قطعی و یک دستور الهی است که باید متناسب با آن عمل شود.
هفته وحدت، به مناسبت میلاد پیامبر اکرم (ص)، فرصتی است برای تقویت اتحاد و همدلی میان مسلمانان از مذاهب مختلف. این هفته نماد تلاش برای کاهش تفرقه و تأکید بر آموزه‌های مشترک اسلام در زمینه برادری و همبستگی است.
امام خمینی (ره) اهمیت وحدت مسلمانان در برابر تهدیدات داخلی و خارجی را یادآور شده و آن را راهکاری برای مقابله با توطئه‌های دشمنان می‌دانستند. هفته وحدت همچنین یادآور پیام صلح و همگرایی اسلام و ضرورت اتحاد مسلمانان است.
بیشتر بخوانید:
در این راستا ایکنا با عباسعلی رهبر، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانیم:
وحدت؛ نعمتی الهی
ایکنا ـ چرا وحدت اسلامی در نگاه دینی و سیاست جمهوری اسلامی ایران، راهبردی و مقدس تلقی می‌شود و نه یک نگاه و رویکرد تاکتیکی.
وحدت به مثابه یک امر اجتماعی و هم به‌عنوان یک امر سیاسی، به عنوان یک راهبرد اصلی در فرایند تمدن‌سازی اسلامی است. این موضوع همچنین ارتباط مستقیم با صلح بین‌المللی و استقلال دولت‌ها و ملت‌های مسلمان دارد.
در آیه 103 سوره مبارکه «آل عمران» این موضوع به صراحت مطرح شده است: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ» یعنی همگی به ریسمان خدا چنگ بزنید و پراکنده نشوید. این ریسمان، همان قرآن، اسلام، پیامبر اکرم (ص) و اهل‌بیت (ع) است.
وحدت، نعمتی الهی است که انسان‌ها را از پراکندگی و اختلاف نجات می‌دهد. خداوند بین دل‌ها الفت ایجاد می‌کند و می‌فرماید که شما برادر شدید و اگر از این مسیر خارج شوید، بر لبه حفره‌ای از آتش قرار می‌گیرید بنابراین به نوعی اشاره به خطر تفرقه و جدایی از اعتصام به حبل الهی است. لذا وحدت می‌تواند به یک امر هدایتی تبدیل شود اما این هدایت صرفا در فرض جامعه یا افراد نیست بلکه هم در فرض جامعه، هم افراد، هم دولت‌ها است. حتی وحدت می‌تواند در قالب صلح بین‌المللی و صلح جهان اسلام، نمود پیدا کند.
وحدت؛ امری قطعی و دستور الهی
یک نکته بسیار مهم این است، هنگامی که از وحدت صحبت می‌کنیم، این یک امر قطعی و یک دستور الهی است که باید متناسب با آن عمل شود. همچنین باید توجه داشت که در صورت نزاع و تفرقه، حیثیت و ابهت مسلمانان به خطر می‌افتد. بنابراین نکته مهمی است که توجه به آن حائز اهمیت است.
در بیانات مقام معظم رهبری و حضرت امام راحل، وحدت یک امر تاکتیکی و صرفاً مقطعی نیست. بنابر فرمایش صریح این بزرگواران، وحدت یک امر اصولی است و اگر مسلمانان با هم متحد شوند و هم‌افزایی کنند، همه قوی می‌شوند؛ بنابراین وحدت نباید صرفاً یک تاکتیک مقطعی باشد، بلکه یک اصل اساسی و راهبردی در سیاست و زندگی اجتماعی مسلمانان است.
ایکنا ـ مقام معظم رهبری بارها بر وحدت اسلامی تأکید کرده‌اند. دلیل این تکرار چیست؟
مقام معظم رهبری اشاره می‌کنند که وقتی در جمهوری اسلامی بر وحدت تأکید می‌کنیم، دلیل آن فاصله‌ها و اختلافاتی است که در جهان اسلام وجود دارد. این فاصله‌ها باعث شده است که ما مرتباً بر بحث وحدت اسلامی تأکید کنیم، چرا که تلاش می‌شود تفرقه بین فرق مسلمین، به‌ویژه شیعه و سنی، ایجاد شود. در حالی که در فضای امروز، بیش از هر زمان دیگری به وحدت نیاز داریم.
عدم وحدت در جهان اسلام؛ به‌عنوان یک استراتژی
در ادبیات سیاسی جهان غرب نیز این تفرقه و جدایی بین شیعه و سنی و عدم وحدت در جهان اسلام به‌عنوان یک استراتژی و ابزار سیاست جهانی مطرح شده است؛ بنابراین لازم است که مسلمانان هوشیار باشند و وحدت را جدی بگیرند.
ایکنا ـ نگاه حضرت امام خمینی (ره) نسبت به وحدت چگونه بود؟
حضرت امام راحل نیز مسئله وحدت را بسیار جدی می‌دانستند و معتقد بودند اختلاف عقیده نباید مانع وحدت شود. یعنی با وجود عقاید متفاوت، امکان وحدت وجود دارد. ایشان وحدت را یکی از اصول جدی میان مصلحان اجتماعی می‌دانستند.
اگر به تاریخ نگاه کنیم، مصلحانی مانند سید جمال‌الدین اسدآبادی و شیخ محمد عبده نیز همین مسیر را دنبال کردند. در مصر، شیخ محمد شلتوت که جواز پیروی از فقه شیعه را صادر کرد و مذهب تشیع را در ردیف چهار مذهب فقهی اهل سنت به رسمیت شناخت. همچنین دارالتقریب بین‌المذاهب الاسلامی در قاهره توسط آیت‌الله محمدتقی قمی ایجاد شد و تلاش‌های بی‌وقفه آیت‌الله بروجردی در این مسیر و صدور فتوای شیخ شلتوت و به رسمیت شناختن مذهب شیعه نیز قابل توجه است. این اقدامات پیش از انقلاب اسلامی به نوعی نیز مطرح بود اما انقلاب اسلامی حرکتی نوین ایجاد کرد.
انقلاب اسلامی ضرورت ورود به عرصه وحدت را عملاً مطرح کرد
ایکنا ـ چگونه انقلاب اسلامی بر ایده وحدت اسلامی اثر گذاشت؟
انقلاب اسلامی با ایجاد نظامی برآمده از خواست مردم، چه شیعه و چه سنی، ضرورت ورود به عرصه وحدت را به‌طور عملی مطرح کرد. در انقلاب اسلامی ضرورت وحدت به صورت جدی مطرح می‌شود «قُلْ اِنَّما اَعِظُکُم بِواحِدَةٍ أنْ تَقُومُوا لِلّهِ مَثنی وَ فُرادی» بهترین موعظه‌ای است که در واقع انجام می‌شود؛ امر اصلاح با یک اخلاص اولیه در راه رضای خدا باید انجام شود. پس این وحدت بر پایه اصلاح، اخلاص و رضای خداوند استوار است. یکی از اهداف مهم انقلاب، قیام به وحدت و همبستگی است.
امام خمینی (ره) همچنین تأکید داشتند که جمهوری اسلامی مایل است با همه همجواران و دیگر کشور‌ها با صلح و صفا زندگی کند. این صلح جهانی که امام راحل مطرح می‌کردند، بر پایه استقلال ملت‌ها، عدم مداخله در امور یکدیگر و رعایت اصل حفظ تمامیت ارضی کشور‌ها استوار است.
ایکنا ـ دشمنان غربی چگونه مانع مسئله وحدت در جهان اسلام هستند؟
دشمنان تمدن‌ستیز غرب، عملاً وارد عرصه وحدت نمی‌شوند و مدام در حال کارشکنی هستند. شما در فضای رسانه‌ای می‌بینید که چه موضوعاتی را بزرگ‌نمایی می‌کنند و برجسته می‌کنند تا اختلاف ایجاد شود.
نمونه عملی آن وجود داعش است. خود غربی‌ها هم اعتراف کرده‌اند که داعش به‌نوعی برای به هم زدن وحدت جهان اسلام ایجاد شد. ترور‌هایی که در کشورهای مختلف اسلامی، مانند پاکستان و افغانستان و امثالهم رخ می‌دهد نیز عمدتاً تحت تأثیر جریان‌های امنیتی و اطلاعاتی غرب است که دامن می‌زنند به فاصله و دوری میان مسلمانان.
اخلاق حسنه پیامبر (ص)؛ از عوامل وحدت‌بخش
ایکنا ـ ظرفیت شخصیت پیامبر اکرم (ص) چه نقشی در وحدت امت اسلامی می‌تواند ایفا کند؟
در بعد شخصیت جامع پیامبر اکرم (ص)، یکی از عوامل بسیار مهم وحدت‌بخش، اخلاق حسنه ایشان است. قرآن کریم بیان می‌کند که پیامبر اکرم (ص) به سبب رحمت الهی، دلش با مردم نرم شده است و اگر سخت‌گیر و درشت‌خو بود، مردم از پیرامون او پراکنده می‌شدند.
پیامبر (ص)، رحمت للعالمین هستند و این رحمت للعالمین هم در رفتار و هم در گفتار ایشان مشاهده می‌شود. مسلمانان همواره رفتار کریمانه و مهربانانه پیامبر (ص) را تأیید کرده‌اند. کلمه «رحمت» برای پیامبر (ص) و «الگوی حسنه» به عنوان فردی که مهربانانه و لطیف با مردم برخورد می‌کند، می‌تواند عامل بسیار مهمی برای امر وحدت و فضای وحدت‌بخش باشد.
در جامعه امروز نیز ما به این عرصه وحدت و وحدت‌بخشی نیاز داریم. هویت زیستن و ارزش‌های انسانی که پیامبر (ص) ارائه کردند، باید مورد توجه قرار گیرد. البته باید پذیرفت که سلایق و کثرت‌ها در جامعه وجود دارد و این کثرت‌ها در قالب رویکرد دینی و قانونی به رسمیت شناخته شده‌اند اما با وجود این تنوع و عدم بهم خوردن نظم اجتماعی و نظم دینی، مدارا و رفق و رفتار مهربانانه همچنان باید محور تعاملات اجتماعی و دینی باشد.
فلسطین؛ از شاخص‌های بسیار مهم وحدت جهان اسلام
ایکنا ـ فلسطین همیشه به عنوان محور وحدت مطرح بوده اما در عمل وضعیت امروز فلسطین و نسل‌کشی در غزه نشان می‌دهد، عدم وحدت دولت‌های اسلامی به جری‌تر وگستاخ‌تر شدن رژیم صهیونیستی انجامیده است، آیا شرایط ویژه امروز فلسطین و غزه پس از طوفان‌الاقصی و نسل‌کشی و گرسنگی دادن به مردم غزه می‌تواند فلسطین را به عنوان محور مشترک همکاری عملی بین دولت‌های اسلامی تبدیل کند یا خیر؟
بله، یکی از شاخص‌های بسیار مهم وحدت جهان اسلام، مسئله فلسطین است. این موضوع باید مورد توجه ویژه قرار گیرد، چرا که ظرفیت بالایی برای اتحاد میان مسلمین دارد و می‌تواند نقش محوری در همبستگی جهان اسلام ایفا کند. هرچه جدیت بیشتری در مسئله فلسطین به خرج دهیم، می‌توان به اتحاد مسلمین نزدیک‌تر شد.
باید دولت‌ها، نخبگان و مردم با حرکت‌های ضد وحدت مسلمان و امت اسلامی رژیم غاصب صهیونیستی به صورت جدی و عملی برخورد کنند. خوشبختانه امروز افکار عمومی جهانی در راستای امر وحدت اسلامی و انزجار و تنفر از رفتارهای تبعیض‌آمیز و حتی نژادپرستانه رژیم صهیونیستی قرار گرفته است. لذا امروز بیشتر از گذشته مصلحت امت اسلامی است که به عنوان امت واحده دربرابر تهدیدها خود را حفظ کنند. به طوری که اخیرا می‌بینیم رژیم صهیونیستی بحث «از نیل تا فرات» یا «اسرائیل بزرگ» را مطرح می‌کند.
کشورهای اسلامی درصورتی که با یکدیگر باشند و اتحاد داشته باشند، می‌توانند از این رویکرد شرورانه دوری کنند. در این میان نباید از نقش دانشگاه‌ها، حوزه‌ها و خواص در جریان امر وحدت‌بخش مسلمین و امت‌های اسلامی غافل شد. امت اسلامی باید بر مبنای اشتراکات، احترام به اصل عدالت، آزادی و کرامت انسانی به ساماندهی امر وحدت بپردازد و آن را بازسازی کند.
گفت‌وگو از سمیرا انصاری
انتهای پیام
