تبدیل ایران به «ید واحد»؛ نقطه اشتراک اصلی دفاع مقدس و جنگ 12 روزه

هفته دفاع مقدس هر سال از ۳۱ شهریور تا ۶ مهر در تقویم رسمی کشور یادآور آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است. جنگی که در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ با حمله گسترده رژیم بعث و با حمایت آمریکا و اقدام نمایشی صدام در پاره‌کردن قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر آغاز شد.

این تهاجم با هدف براندازی نظام نوپای جمهوری اسلامی و تعرض به تمامیت ارضی ایران انجام شد و اگرچه خسارت‌های سنگینی بر جای گذاشت اما به صحنه‌ای بی‌بدیل از ایثار، مقاومت و تقویت هویت ملی ملت ایران تبدیل شد.

بیشتر بخوانید: 

• مقاومت ۱۲روزه تکرار حماسه دفاع مقدس در روزگار ما بود
• بازخوانی درس‌های دفاع مقدس برای پیروزی در جنگ ترکیبی امروز

به مناسبت هفته دفاع مقدس، ایکنا با سرهنگ حمیدرضا سهیلی، جانشین سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارتش جمهوری اسلامی ایران درباره تجربه هشت سال جنگ تحمیلی، شباهت‌های آن با جنگ ۱۲ روزه  و درس‌آموخته‌های ارتش جمهوری اسلامی ایران گفت‌و‌گو کرده که در ادامه می‌خوانیم:

چهره واقعی آمریکا در هر دو جنگ نمایش داده شد

ایکنا ـ هفته دفاع مقدس یادآور چه تجربه‌هایی است و مهم‌ترین درس‌های آن که در جنگ ۱۲ روزه اخیر نیز قابل مشاهده بود، چیست؟

بنابر گفته مقام معظم رهبری ارتش 10 سال وارد این دفاع مقدس شده بود زیرا تنها سه روز پس از پیروزی انقلاب با گروهک‌هایی روبه‌رو شد که همه از خارج تأمین مالی می‌شدند و در نقاط مختلف کشور، غائله‌هایی ایجاد کردند که از جمله ایجاد بحران در کردستان بود. در تمام آن ۱۰ سال جنگ به عنوان یک تاریخ‌پژوه و هم به عنوان کسی که در این عرصه حضور داشته از نزدیک شاهد تلخی‌ها، فراز و فرود‌ها و درس‌های بزرگی بوده‌ام که امروز می‌توانیم به آنها ببالیم.

بین عملیات مقدس دوم که توسط رژیم صهیونیستی و آمریکا علیه ایران انجام گرفت با جنگ تحمیلی اول، شباهت‌های بسیار است. نخست اینکه دشمن مشترک است و هویت آن یکسان. هر دو جنگ ماهیت نیابتی دارند و هدف نهایی دشمن در هر دو، فروپاشی حکمرانی و تجزیه ایران بود. در سال‌های نخست انقلاب، دشمن با ایجاد غائله‌ها در خوزستان و کردستان و امثالهم آغاز کرد و سپس جنگ هشت‌ساله را تحمیل کرد. در هر دو مقطع، آمریکا در نهایت چهره واقعی خود را آشکار کرد و به‌طور مستقیم وارد میدان شد، اما در هر دو مورد ناکام ماند.

ایران در لحظه تهدید «ید واحد» می‌شود

ایکنا ـ مهم‌ترین دستاورد ایران در این دو تجربه چیست؟

بزرگ‌ترین افتخار ما که دشمنان باید از آن درس بگیرند، این است که ایران در لحظه تهدید به یک «ید واحد» تبدیل می‌شود؛ فارغ از قومیت و مذهب. در همین عملیات اخیر، سرباز ارمنی داشتیم که شلیک موشک میثاق او به نزدیک هواپیمای دشمن رسید و به اصطلاح خلبان خود را در دایره مرگ احساس کرد. همچنین سربازان اهل تسنن داشتیم که پهپاد دشمن را سرنگون کردند. قدرت نظامی چون مردم‌پایه است لذا حرف اصلی و اساسی را قدرت اجتماعی کشور می‌زند. این انسجام اجتماعی به برکت رهبری امام خمینی (ره) در دوران جنگ هشت ساله و امروز و در جنگ 12 روزه به واسطه مقام معظم رهبری شکل گرفت، یعنی قدرت کلامی ایشان به عنوان نخ تسبیحی است که همه را کنار هم قرار می‌دهد و این فضیلتی است که دشمنان را ناکام کرده است. 

برتری تاکتیکی و ایمان رزمندگان 

ایکنا ـ از نظر نظامی، چه تفاوتی میان توان ایران و عراق در آغاز جنگ وجود داشت؟

در آغاز جنگ تحمیلی، سطح فناوری ایران در بسیاری از حوزه‌ها از کشور همسایه؛ رژیم بعث عراق بالاتر بود به‌ویژه در عرصه هوایی و در میدان عمل، روحیه و ابتکار رزمندگان ایرانی، کفه ترازو را تغییر داد. برای مثال، در عملیات بیت‌المقدس که منجر به آزادسازی خرمشهر شد، اگر طبق قواعد جنگ کلاسیک پیش می‌رفتیم، باید سه برابر تلفات دشمن شهید می‌دادیم. عراق در این عملیات و بازپس‌گیری خرمشهر ۱۶ هزار کشته داشت؛ بنابراین ما باید ۴۸ هزار شهید می‌دادیم اما تنها ۶ هزار شهید تقدیم کردیم، در حالی که ۱۹ هزار نفر از دشمن را اسیر گرفتیم. این نسبت تلفات، نشان‌دهنده برتری تاکتیکی و ایمان رزمندگان ماست.

اینجا مؤلفه اقتدار هوایی بر آسمان مطرح است. در عملیات بیت‌المقدس، دشمن نتوانست به آسمان ما نفوذ کند و رزمندگان ما را بمباران کند. از سوی دیگر، ما در آن عملیات بیش از ۲۰۰ هزار کیلوگرم مهمات بر سر نیرو‌های عراقی که در سنگر بودند ریختیم و همین فشار سنگین، تلفات گسترده‌ای به دشمن وارد کرد.

هزینه مقاومت از عقب‌نشینی یا شکست، بسیار کمتر است

ایکنا ـ به جنگ ۱۲روزه اخیر اشاره کردید. دشمن چه اهدافی را دنبال می‌کرد و نتیجه چه شد؟

در جنگ اخیر 12 روزه اگرچه در برخی حوزه‌های فناوری، دشمن برتری‌هایی داشت و این یک واقعیت است اما تجربه نشان داد که دولتمردان ما باید در معادله «هزینه ـ فایده» هوشیار باشند. هر جنگی اگر درست عبرت‌آموزی شود، ما را در بلندمدت به موفقیت می‌رساند.

چه در دفاع مقدس و چه در نبرد‌های امروز، دشمن در دستیابی به اهدافش ناکام ماند. قدرت نظامی و به‌ویژه قدرت اجتماعی ایران، که بر پایه مردم استوار است، عامل اصلی این ناکامی است. این تجربه تاریخی برای ما مایه افتخار و برای دشمنان مایه عبرت است.

از همان روز‌های اول، دشمن اهداف خود را ترسیم کرده بود اما به هیچ‌یک از آنها نرسید. این نتیجه حضور شجاعانه سربازان ما و تکیه بر قدرت و اراده ملی بود. هر انسان منصفی با اندک هوشیاری می‌فهمد که هزینه مقاومت از هزینه عقب‌نشینی یا شکست، بسیار کمتر است.

ایکنا ـ  برای روشن شدن اهمیت مقاومت، چه نمونه تاریخی می‌توان ذکر کرد؟

ما با قوی‌ترین نیروی زمینی دشمن یعنی رژیم بعث عراق می‌جنگیدیم که کل دنیا در پشت آنها بود. اجازه بدهید به تجربه جنگ اول خلیج فارس اشاره کنم. زمانی که صدام حسین مطمئن شد دیگر توان مقابله با ایران را ندارد، پس از قطعنامه ۵۹۸ به سراغ کویت رفت و آن را اشغال کرد. وقتی جامعه جهانی به او فشار آورد و دنیا به آن تحکم کرد، صدام به غلط کردن افتاد و گفت از کویت خواهم رفت اما سپس آمریکایی‌ها فرمان دادند که نیرو‌های عراقی هنگام عقب‌نشینی هدف قرار گیرند.

در «بزرگراه ۹۰» که ۹۰ کیلومتر طول دارد و از عراق شروع می‌شود و به مرز عراق می‌رسد، حدود ۵۰۰ هزار نیروی عراقی که مشغول به عقب‌نشینی بودند، قتل‌عام شدند. وقتی از رئیس‌جمهور وقت آمریکا پرسیدند چرا نیرو‌هایی را که در حال عقب‌نشینی و تسلیم بودند کشتید، تنها یک جمله گفت: این عدد در مقابل امنیت ملی آمریکا هیچ است. این نشان می‌دهد که برای آمریکا، حتی جان صد‌ها هزار نفر ارزشی ندارد. لذا حتی اگر کل کشور ما نیز از بین برود برای آمریکا که به دنبال سلطه بر دنیاست، هیچ اهمیتی ندارد. 

ایران قوی و تکیه بر قدرت ملی؛ تنها راهبرد در مقابل آمریکا

ایکنا ـ با توجه به چنین تجربه‌هایی، راهبرد اصلی ایران در مقابل دشمنان چیست؟

ما باید روی پای خودمان بایستیم و به قدرت ملی تکیه کنیم همانطور که مقام معظم رهبری نیز در سخنان اخیر خود، تنها راه علاج و پیشرفت کشور را قوی شدن در همه ابعاد نظامی، علمی، دولتی، ساختاری و سازمانی دانستند. شهدای ما الگوی این ایستادگی‌ هستند. اگر شهید باهنر و رجایی در نماز به شهید فکوری اقتدا می‌کنند، چون شهیدان ما اندیشمند هستند. شهید فکوری از فرماندهان برجسته نیروی هوایی، در وصیت‌نامه‌اش جمله‌ای ماندگار دارد: «جنگ ما با دنیا روزی تمام می‌شود که دشمنان ما و دنیا بفهمند ایران را نمی‌توان با جنگ به زانو درآورد.»

فکوری خلبانی تحصیل‌کرده و کارآزموده بود که عملیاتی را طراحی می‌کند که در آکادمی‌های پرواز نظامی دنیا تدریس می‌شود. او و یارانش در عملیات‌هایی شرکت کردند که بدون هماهنگی با کشور‌های میانی، دو بار در آسمان آن کشور‌ها سوخت‌گیری کردند و عملیات و مأموریت را با موفقیت به پایان رساندند. این روحیه و توانایی همان چیزی است که ایران را در برابر هر تهدیدی پایدار نگه می‌دارد.

اصل ماجرا این است که اگر ملتی یک بار به زانو درآمد و تسلیم شد، دشمن هرگز به یک عقب‌نشینی قانع نمی‌شود. ما این تجربه را در تاریخ جنگ جهانی اول دیده‌ایم؛ بنابراین راه نجات ایران، همان راهی است که شهدای ما رفتند: ایستادگی، مقاومت و حفظ اقتدار ملی.

روحیه استعمار تحقیرکنندگی است

ایکنا ـ شما به تجربه‌های بزرگ تاریخی اشاره کردید؛ چه درس‌هایی از جنگ‌های جهانی و تحولات منطقه‌ای می‌گیریم؟

در جنگ جهانی دوم، سران قدرت‌های بزرگ در بالکن سفارت روسیه جمع شدند و درباره سرنوشت ایران تصمیم می‌گرفتند؛ حتی شاه ایران را به حضور نمی‌پذیرفتند. این یعنی استعمار با روحیه تحقیرکننده‌اش. ما در قرن بیستم، جنگ جهانی اول و دوم؛ دو تجربه اشغال، تلفات، غارت و تحقیر داشتیم؛ همان تجربه‌ها امروز نیز به ما عبرت می‌دهد.

در جنگ هشت‌ساله هم دنیا در برابر ما ایستاد اما ما در مقابل آنها ایستادیم. از روز اول، ناتو و دیگر قدرت‌ها هم‌پیمانی خود را نشان دادند؛ هرچه سطح فناوری بالاتر رفته، فریب‌کاری در ابزار‌ها و حوزه شناختی بشر پیچیده‌تر شده است. با بکارگیری ابزار‌هایی برای دستکاری حوزه شناختی بشر تلاش می‌کنند حقایق را به شکلی دیگر جلوه دهند؛ بنابراین علاوه بر قدرت سخت، باید هوشیاری شناختی و فرهنگی داشته باشیم.

مدیریت هوشمند رهبری با چند دستور راهبردی

ایکنا ـ وضعیت امروز و واکنش دشمن در جنگ 12 روزه را چگونه دیدید؟

وقتی دشمنی آغازگر جنگ شود و در پایان التماس میانجی‌گری کند تا آتش‌بس شود، این یعنی شکست دشمن. در این وضعیت، مدیریت هوشمند رهبری با چند دستور راهبردی همه نیروها را پای کار می‌آورد و وعده الهی پیروزی که ما باور داریم، تحقق می‌یابد و لذت آن را نسل‌های پس از ما با اهتزاز درآوردن پرچم سه رنگ کشورمان درک خواهند کرد؛ این حاصل درس‌آموزی از تاریخ است.

ایکنا ـ مهمترین درس‌های دفاع مقدس برای ملت و مسئولان به ویژه در عرصه اداره کشور چست؟

دشمن برای چپاول آمده و هدفش از بین بردن هویت ماست. یادمان باشد روز اول مهر ۵۹ در سرپل ذهاب و نقاط دیگر، دشمن سریعاً وارد شهر شد؛ حتی اتوبوس آوردند و مدارس را تخلیه کردند. این رفتار استعمارگرانه نشان می‌دهد که دنیا گاه می‌کوشد عده‌ای را به برده تبدیل کنند؛ بنابراین اگر می‌خواهیم استقلال‌ همه‌جانبه خود را حفظ کنیم باید اهرم نظامی قدرتمند و توان دفاعی داشته باشیم. دعوای دنیا بر سر پول، منابع و اقتصاد است. سیاسیون پشت این قضیه می‌آیند و هنگامی که می‌خواهند آن را محقق کنند باید یک اهرم پرقدرت نظامی داشته باشند.

همان‌طور که رئیس‌جمهور آمریکا در اولین سخنان خود پس از پیروزی در انتخابات در پاسخ به این سؤال که شما به چه چیزی اتکا می‌کنید گفت به قدرت سربازانم. مردم ایران عزیز نیز به خود ببالند. در عملیات ۱۲ روزه اخیر جلوه‌های فداکاری بسیاری دیدیم که تا آخر عمر من را شارژ روحی کرد. به عنوان نمونه، یک سرباز با وجود مجروحیت، حاضر نشد پست خود را ترک کند. یعنی با وجود ناراحتی  و جراحت سرباز واقعی حتی حاضر به زمین گذاشتن اسلحه نیست؛ این یعنی اراده فداکاری. در کنار آن، باور داریم که مرگ دست خداست.

نمونه‌های استقامت در جنگ تحمیلی 8 ساله و 12 روزه

بد نیست برای نمونه یک دختر تهرانی را مثال بزنم که در سال‌های اول جنگ، به همسرش می‌گوید هرجا بروی من همراه تو خواهم آمد، همسرش می‌گوید «من فرمانده هواناو هستم و باید به خارک بروم». همسرش گفته بود «اشکال ندارد من همراه تو می‌آیم». این فرمانده هواناو گفت «من بیشتر بر روی آب هستم و دیر به دیر به خارک می‌آیم». همسرش می‌گوید «اشکال ندارد هر بار که برمی‌گردی می‌خواهم با هم یک املت بخوریم.». آن دختر تهرانی، حدود دو هزار بار بمباران را در طول هشت سال تجربه کرد یعنی رکوردی از تحمل بمباران و بعد امروز دست به دست نوه‌اش در پارک‌های تهران قدم می‌زند. او نمونه‌ای از ایمان و استقامت مردم است؛ نمونه‌ای که نشان می‌دهد وقتی اراده الهی باشد، خداوند حفظ می‌کند و شیشه را در بغل سنگ نگه‌ می‌دارد. 

چرا از روز دوم جنگ تحمیلی 12 روزه، هواپیما‌های اسرائیل اجازه گرفتند مهماتی را که نمی‌توانند در ایران استفاده کنند در غزه به‌کار ببرند؟ خود اسرائیل و رسانه‌هایش این را اعلام کردند. یعنی مهمات را تا ایران آورده است اما اینکه چگونه و چه‌طور، ما نظامی‌ها می‌گوییم هنوز زود است بگوییم چگونه و چطور؟! اما بدانید که آنها قصد داشتند خیلی فراتر عمل کنند و ما دست‌شان را از این کشور کوتاه کردیم. این ژست‌گرفتن نیست؛ وظیفه‌مان را انجام دادیم.

ضرورت گفتمان‌سازی از شهدا

ایکنا ـ مسئولان کشور امروز برای مدیریت کشور باید چه درس‌هایی از تجربه هشت سال دفاع مقدس و جنگ تحمیلی 12 روزه، بگیرند؟

یک پیشنهاد عملی دارم: مدیران تقویم عمومی کشور را پیش‌روی خود بگذارند. مثلاً اگر جمعه گذشته، روز سرباز بوده، شنبه صبح هر مدیر و مسئولی و کارمنی که وارد اداره می‌شود بگوید «ما قرار است سرباز امام زمان (عج) باشیم» و از وصیت‌نامه شهدا مطلبی خوانده شود. بر روی سنگ مزار و در وصیت‌نامه شهید امان‌اللهی که شماره پرسنلی هر سه نیروی سپاه، نیروی انتظامی و ارتش را دارد اینگونه نوشته شده است که «خدایا تو می‌دانی من چگونه عبادت کردم. امام زمان (عج) ظهور کرد به من حیات مجدد بده تا در رکاب حضرتش، شمشیر بزنم». این جمله اول و اطمینان ایشان به درستی عبادتش منجر به اینگونه صحبت اطمینان‌بخش شهید با خداوند می‌شود. 

بنابراین با این تقویم و مناسبت‌های آن حرکت کنیم. اگر مثلاً چند روز دیگر سالگرد شهادت فرماندهانی مثل فلاحی، فکوری، کلاهدوز و دیگر همراهان است و آن روز در تقویم دفاع مقدس به نام «روز فرماندهان شهید» ثبت شده است، از وصیت‌نامه هر کدام از این شهیدان یک تک‌کلمه یا یک جمله را روزانه در مجامع‌مان مرور کنیم. این کار باعث می‌شود گفتمان‌سازی صورت گیرد و نسل بعدی با همان فرهنگ و جهت‌گیری تربیت شوند یا امروز بگوییم که سردار سلامی که در سنگر شهید شد، یک جمله از ایشان را گفتمان کنیم. اگر همین رسالت را همه داشته باشیم، قطعا موفق‌تر از قبل خواهیم بود. جنگ امروز، جنگ گفتمان‌محور و جنگ روایت‌ برتر است. ما که اندیشه‌مان برتر است پس چه بهتر که در منزل و خانه‌های خود نیز این گفتمان را با اعضای خانواده نیز داشته باشیم تا نسل بعدی نیز با این گفتمان آشنا شوند و چارچوب اندیشه‌هایمان شبیه یکدیگر باشد. افرادی که شبیه هم باشند، همدیگر را راحت‌تر پذیرش می‌کنند.

استفاده ایران از رادارهای بومی

وقتی می‌خواهیم پول و منابع بدهیم، باید به همه مؤلفه‌ها بدهیم. باید بدانیم که اگر با دنیا در حوزه فناوری و علم حرکت نکنیم، جا می‌مانیم. یادتان باشد وقتی جنگ تحمیلی شروع شد، کشور از برخی امکانات مانند رادار محروم بود. اولین رادار F14 به دانشگاه صنعتی شریف رفت و پیاده‌سازی شد. آقای عارف، معاون اول رئیس‌جمهور، درس رادار را در دانشگاه صنعتی اصفهان آغاز کرد و امروز ما چندین کارشناس رادار داریم و رادارها را خودمان می‌سازیم و تبدیل به یک فناوری بومی شده است، چون دنیا این فناوری‌ها را در اختیارمان قرار نمی‌دهد. این علم و دانشی است که از دل جنگ به سمت دانشگاه رفته است. این مسیر دو طرفه را باید ارتقا دهیم تا اقتدار علمی کشور حفظ شود. دنیا به دنبال نخبگان و جوانان ما هستند. 

ایکنا ـ صحبت پایانی. 

اصطلاحا می‌گوییم؛ ارتش داریم برای نجنگیدن. اگر سیاستمداران با سخنان و رفتار‌های ناصحیح اقتدار کشور را زیر سؤال ببرند و ارتش و نیروهای مسلح این کشور ضعیف شود، وارد جنگ می‌شویم. یکی از شباهت‌های جنگ عراق با جنگ اسرائیل این بود که اندکی  اقتدار کشور زیر سؤال رفت. زیر سؤال بردن اقتدار کشور موجب احساس برتری دشمن می‌شود و ممکن است دشمن را وارد کارزار کند و هنگامی که پوزه آن را در کارزار به خاک می‌مالیم باید دشمن خود را جمع و جور کند اما نباید اجازه دهیم هزینه یک جنگ رخ دهد. قوی‌سازی نیرو‌های مسلح از طریق رژه‌ها و مانور‌ها، نشان دادن آمادگی است «وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّة»؛ پس تا جایی که می‌توانیم قدرتمان را ارتقا دهیم. 

ایران قوی است و قوی‌تر خواهد شد. ما به عنوان سرباز جان‌فدای وطن به مردم اطمینان می‌دهیم: ما هستیم شما آسوده‌خاطر باشید؛ ما هستیم تا امنیت‌تان را حفظ کنیم.

گفت‌وگو از سمیرا انصاری