«بیست و یک»؛ درام روانشناسانه و خانوادگی با نگاه به اعتیاد

فرزاد رنجبر، کارگردان فیلم کوتاه داستانی «بیست‌ویک» در گفت‌وگو با ایکنا با بیان اینکه ایده این فیلم به‌صورت ناگهانی در ذهنش شکل گرفته و در زمانی کوتاه به فیلمنامه تبدیل شده است، اظهار کرد: ایده «بیست‌ویک» زمانی به ذهنم آمد که اصلاً قصد ساخت فیلم کوتاه نداشتم و در حال کار روی طرحی بلند بودم، اما در عرض دو روز ساختار و چارچوب کلی فیلمنامه در ذهنم شکل گرفت و به‌سرعت نوشته شد. مراحل نگارش و تصویب کار خیلی سریع پیش رفت و در نهایت اواخر تیرماه فیلم‌برداری انجام شد.

وی با اشاره به مضمون اصلی اثر گفت: فیلم کوتاه «بیست‌ویک» یک درام وهم‌انگیز خانوادگی درباره هیولای اعتیاد است و داستان پسربچه‌ای را روایت می‌کند که در یک آزمون دشوار، موظف می‌شود برای ترک اعتیاد پدرش، ۲۱ روز او را در اتاقی حبس کند. مسئله اعتیاد برای من همیشه دغدغه‌ای شخصی و انسانی بوده است؛ چراکه این پدیده خانواده را در چرخه‌ای از امید و یأس، ترمیم و شکست‌های مکرر گرفتار می‌کند. هدفم این بود که در قالبی مینیمال، این فرآیند دردناک و تلخ را به تصویر بکشم؛ فرآیندی که کمتر می‌توان عمق انسانی و احساسی آن را به‌سادگی توصیف کرد.

رنجبر درباره انتخاب محور رابطه پدر و فرزند در روایت این فیلم توضیح داد: رابطه پدر و فرزندی برای من همیشه سرشار از ظرفیت دراماتیک بوده است. از گذشته در خلوت‌ها و تنهایی‌هایم به این رابطه فکر می‌کردم، چون میان پدر و پسر، احساسی خاص، پیچیده و در عین‌حال ناگفته جریان دارد. پس از اینکه خودم پدر شدم، این احساس برایم عمیق‌تر و ملموس‌تر شد و از زاویه‌ای تازه به مفهوم پدر بودن نگاه کردم. در واقع، وقتی در هر دو سوی این رابطه قرار گرفتم، دیدم چه جهان دراماتیکی درون آن نهفته است. حتی در فیلم قبلی‌ام، «روز خداحافظی»، هم محور اصلی همین رابطه بود؛ پدری در آستانه مرگ که می‌خواهد آخرین ارتباطش را با فرزندش از سر بگیرد.

وی در ادامه به ظرفیت فیلم کوتاه در تأثیرگذاری بر مخاطب اشاره کرد و گفت: فیلم کوتاه به‌واسطه ایجاز، اگر روح اثر در آن جاری باشد، می‌تواند تأثیر بسیار عمیقی بر مخاطب بگذارد؛ تأثیری که شاید برخی آثار بلند از رسیدن به آن ناتوان باشند. اما به نظر من، هنر نباید با نیت مستقیمِ تربیت یا هدایت ساخته شود؛ چون در این صورت از اصالت خود فاصله می‌گیرد. هنرمند باید از درون خود، از اعماق ناخودآگاهش خلق کند و اگر آن اثر از جوهره انسانی و حقیقت درونی برخاسته باشد، خودبه‌خود کارکرد تربیتی و اخلاقی‌اش را پیدا می‌کند.

رنجبر درباره نگاه سینمای ایران به مفهوم پدر گفت: در سینمای داستانی ایران، برخلاف جایگاه مادر که در آثار متعددی بازتاب یافته، به نقش و هویت پدر کمتر پرداخته شده است. هنوز در بیان پیچیدگی‌های پدر بودن و چالش‌های مردانه عقب‌ مانده‌ایم. شاید یکی از دلایل این باشد که فضای اجتماعی ما در لایه‌های زیرین خود، تحت تأثیر نگاه‌های فمینیستی قرار گرفته و همین مسئله باعث شده مردها و پدرها در آثار سینمایی کمتر درک شوند و نقش‌شان به حاشیه برود. در حالی که پدر بودن و مرد بودن در جامعه امروز، خودش امری دشوار و چندوجهی است و نیاز به بازنمایی صادقانه دارد.

وی با اشاره به نگاه خود نسبت به آثار دینی و اخلاقی اظهار کرد: یک فیلم دینی یا اخلاقی الزاماً نباید با ظواهر مستقیم و شعارگونه ساخته شود. بسیاری از آثار بزرگ سینمای ایران مانند «زیر نور ماه» ساخته رضا میرکریمی یا «طلا و مس» از همایون اسدیان، به‌طور عمیق‌تری معنویت را در بطن داستان و روابط انسانی جاری کرده‌اند، بی‌آنکه به شعار یا بیان مستقیم متوسل شوند. هنر باید از شهود آغاز شود، نه از نیت ظاهری؛ همان‌طور که من در «بیست و یک» ابتدا با یک حس درونی مواجه شدم و بعد متوجه شدم موضوع کار به پدر، فرزند و اعتیاد مربوط می‌شود، نه اینکه از ابتدا با قصد ساخت فیلمی درباره پدر یا آیه «وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا» شروع کرده باشم.

رنجبر در ادامه بیان کرد: هنر فرایندی شهودی است و هرگاه هنرمند با صداقت و از دل تجربه‌های انسانی و درونی خود سخن بگوید، اثرش حتی بدون شعار، می‌تواند اخلاقی‌ترین و تأثیرگذارترین پیام را منتقل کند. امیدوارم «بیست و یک» نیز بتواند در این مسیر، تصویری انسانی و صادقانه از رنج، عشق و امید در دل خانواده‌ها ارائه دهد.

این فیلمساز ادامه داد: فیلم کوتاه «بیست و یک» یک درام روانشناسانه و خانوادگی است که با نگاهی متفاوت به مسئله اعتیاد، آن را از زاویه دید یک کودک به تصویر می‌کشد. در این فیلم، پدر گرفتار دام سنگین مواد مخدر است و پسر نوجوانش برای نجات او، تصمیمی بزرگ و غیرمنتظره می‌گیرد؛ تصمیمی که در ظاهر سخت و بی‌رحمانه است اما در عمق خود سرشار از عشق، دلسوزی و ایثار فرزند نسبت به پدر است.

کارگردان فیلم کوتاه «بیست‌و‌یک» تصریح کرد: روایت در فضایی محدود و درون‌گرا شکل می‌گیرد؛ بیشتر صحنه‌ها در اتاقی می‌گذرد که پسر پدرش را برای بیست‌ویک روز در آن حبس کرده تا او را از بند اعتیاد رها کند. در طول این روزها، جدالی میان دو نسل و دو جهان شکل می‌گیرد: پدری که میان پشیمانی و نیاز می‌سوزد و پسری که میان عشق و نفرت، امید و ناامیدی در نوسان است. فیلم با تمرکز بر تنهایی، ترس و احساس گناه، مفاهیم عمیق انسانی را در قالب موقعیتی ساده و محدود به تصویر می‌کشد.

رنجبری با اشاره به اینکه در لایه‌ای عمیق‌تر، «بیست و یک» استعاره‌ای از جامعه‌ای است که گرفتار بی‌عملی و ترس در برابر آسیب‌های اجتماعی شده است، گفت: کودک در این فیلم نماینده نسلی است که با وجود آسیب‌های گذشته، هنوز به بازسازی امید و نجات باور دارد. حضور او در نقش «درمانگر خاموش» نه‌تنها وجهی انسانی بلکه وجهی اخلاقی به داستان می‌بخشد و پیام فیلم را از سطح یک درام خانوادگی فراتر می‌برد.

وی در پایان بیان کرد: از منظر سینمایی، اثر با استفاده از نور کم، سکوت‌های طولانی و قاب‌بندی‌های بسته، فضایی سنگین و خفقان‌آور می‌سازد تا مخاطب عمق بحران روحی شخصیت‌ها را لمس کند. پایان فیلم نیز به‌جای پاسخ قطعی، تماشاگر را در موقعیت قضاوت قرار می‌دهد؛ اینکه آیا پسر در مسیر درستی گام برداشته یا در تلاش برای نجات پدر، خود را از درون ویران کرده است.

بنابر این گزارش؛ فیلم کوتاه «بیست‌ویک» به کارگردانی فرزاد رنجبر و تهیه‌کنندگی سیدمحمدهادی آقاجانی با راه‌یابی به رقابت بخش ملی چهل‌ودومین جشنواره فیلم کوتاه تهران از پوستر خود با طراحی محمد موحدنیا رونمایی کرد.

بازی علی نفیسی، حسین شهبازی و سروشا سادات فاضلی در نقش‌های اصلی، به فیلم حال‌و‌هوایی طبیعی و درعین‌حال پرکشش بخشیده است. فضاسازی اثر به گونه‌ای طراحی شده که مرز میان خیال و واقعیت را در ذهن مخاطب از بین می‌برد و او را تا پایان درگیر سرنوشت شخصیت‌ها می‌کند.

سایر عوامل فیلم کوتاه «بیست‌ویک» عبارتند از: برنامه‌ریز و دستیار اول کارگردان: محمد رسولی واشقانی، دستیاران کارگردان: محمدحسین کریمی، محمد افخمی، منشی صحنه: فروغ لسانی، مدیر فیلمبرداری: پویان آقابابایی، تدوین: اسماعیل علیزاده، مدیر صدابرداری: علی کیان‌ارثی، طراح صحنه و لباس: حسام حسینی، اصلاح رنگ و نور: پویان آقابابایی، طراحی و ترکیب صدا: آرش قاسمی، بازیگردان: فرزام رنجبر، موسیقی: مسعود سخاوت‌دوست، طراح گرافیک: محمد موحدنیا، دستیار تهیه: رضا رضوانی، مدیر تولید: سجاد بابایی، مدیر مالی: الهه حسن‌بیگی، مدیر تدارکات: فرنام آتشیان، عکاس: امیرحسین غضنفری و روابط عمومی: رکسانا قهقرایی.