اربعین بستری برای پیوند هنر و معنویت فراهم کرده است

به گزارش ایکنا، نشست خبری نهمین همایش بین‌المللی پیاده‌روی اربعین با حضور کوروش زارعی، مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری و سید مصطفی موتورچی، دبیر جشنواره امروز ۱۲ مرداد در سالن طاهره صفارزاده برگزار شد.

کوروش زارعی در ابتدای سخنان خود با اشاره به تداوم سنت هنری اربعین گفت: مثل سال گذشته موسم اربعین آمد و به سنت هر ساله، هنرمندان تئاتر آیینی کشور را گرد هم آوردیم. ان‌شاءالله روز سه‌شنبه 14 مرداد با مراسمی در جوار مزار شهدای گمنام حوزه هنری مراسم افتتاحیه آغاز می‌شود. پس از آن گروه‌های نمایشی سوار اتوبوس می‌شوند و به سمت مرز شلمچه رهسپار خواهند شد تا در آنجا به دیگر هنرمندان ملحق شوند و با عبور از مرز، اجراهای خود را از روز پنجشنبه در کشور عراق آغاز کنند.

وی افزود: امسال علاوه بر نجف، مسیر پیاده‌روی اربعین و شهر کربلا، شهر سامرا نیز به اجرای ما اضافه شده است. در موکب‌هایی که در این شهر و تحت پوشش سازمان اوقاف و امور خیریه فعالیت دارند، گروه‌های نمایشی اجرا خواهند داشت. سازمان اوقاف، همچون سال‌های گذشته، در کنار حوزه هنری ایستاده و پشتیبانی جدی برای انسجام و شکوه بیشتر این همایش ارائه داده است. از حجت‌الاسلام سید مهدی خاموشی، رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه و حجت‌الاسلام عادل، معاون فرهنگی اوقاف و جناب موسوی، مدیرکل اجتماعی این سازمان، به‌واسطه حمایت‌هایشان قدردانی می‌کنم.

زارعی با اشاره به نقش زبان در تئاتر خیابانی اربعین گفت: برای تئاتری‌های خیابانی حرفه‌ای مثل ما، زبان بسیار مهم است. مخاطبان ما در عراق عمدتاً عرب‌زبان هستند. گروه‌های خوب خوزستانی ما که به زبان عربی مسلط هستند، این مسئولیت را برعهده دارند. همچنین گروه بین‌المللی زهراییون که نخستین‌بار در همین رویداد با ما همراه شد، امسال نیز دوباره به کاروان نمایشی ما پیوسته است و در کنار سایر گروه‌ها به اجرای برنامه خواهند پرداخت.

مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری با اشاره به علاقه برخی گروه‌های عراقی برای پیوستن به این همایش، اظهار کرد: چند گروه عراقی خواستار حضور در این دوره بودند، اما متأسفانه فیلم اجرای آن‌ها به موقع به دست ما نرسید و امکان بازبینی وجود نداشت. امیدواریم سال آینده با برنامه‌ریزی دقیق‌تر از حضور آن‌ها بهره‌مند شویم.

وی در ادامه با اشاره به شکل‌گیری جریان تئاتر اربعین تصریح کرد: مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری از سال ۱۳۹۵ جریان تئاتر در پیاده‌روی اربعین را بنیان گذاشت؛ آن زمان هیچ گروه نمایشی در این مسیر وجود نداشت. اگر امروز گروه‌های متعددی از ایران و عراق در این مسیر اجرا دارند، ثمره آن تلاش‌ها و عنایت اهل‌بیت است. حتی اگر ما هم دیگر در این مسیر نباشیم، این جریان خودجوش ادامه خواهد داشت.

وضعیت تئاتر در ایران

زارعی با انتقاد از وضعیت تئاتر در ایران گفت: مردم پول می‌دهند، تئاتر می‌بینند و بدون دریافت پیام یا معنا از سالن خارج می‌شوند. تئاتر نباید صرفاً سرگرمی باشد. برای مردم اجرا می‌کنیم، برای زائرانی که در مسیر هدف قدم می‌زنند. نه نظر جامعه تئاتر برای ما تعیین‌کننده است، نه تأیید آن‌ها؛ چون می‌دانیم کار درست را انجام می‌دهیم و بازخوردهای مردمی هم این را ثابت کرده است.

وی با اشاره به تجربه اجراهای بین‌المللی خود افزود: در سال ۲۰۰۰ میلادی در کشور آلمان، در فستیوال‌های معتبر اروپایی، تعزیه و تئاتر اجرا کردیم. تماشاگران آلمانی ۳۰ تا ۷۰ ساله با ما ارتباط برقرار کردند. تئاتری که از دل مردم برخیزد و با دل مردم حرف بزند، در هر کجای دنیا می‌تواند اثرگذار باشد.

زارعی در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر ضعف تئاتر امروز ایران اظهار کرد: تئاتری که در دهه ۶۰ و ۷۰ در ایران داشتیم، امروز وجود ندارد. پیکر تئاتر امروز در جامعه ما افتاده است و کسی نیست که آن را بلند کند. تماشاگران ما تکراری‌ هستند، تئاتر نتوانسته مخاطب تازه جذب کند. نمایش‌هایی که ما در مسیر پیاده‌روی اربعین اجرا می‌کنیم در مدت دو ساعت تا دو ساعت و نیم، جمعیتی بیش از ۱۰ تا ۱۵ هزار نفر را جذب می‌کند. این مخاطب‌پذیری در هیچ سالن نمایشی در کشور ممکن نیست.

وی در ادامه با اشاره به فعالیت‌های هنری در حمایت از مردم فلسطین گفت: گروه زهراییون دو تا سه سرود با موضوع غزه و فلسطین آماده کرده است. می‌خواهیم با زبان هنر، مظلومیت مردم فلسطین را در بین‌الحرمین و مسیر اربعین فریاد بزنیم.

در ادامه این نشست، سید مصطفی موتورچی دبیر همایش، اطلاعات کلی‌تری از روند اجرایی برنامه‌ها ارائه کرد و گفت: با توجه به تجربیات سال‌های گذشته، امسال در ابتدا تصمیم گرفتیم در یک موکب ثابت مستقر شویم و تمام اجراها را در همان موقعیت انجام دهیم؛ اما این تصمیم با واکنش و مخالفت برخی دوستان ما در ایران و عراق روبرو شد، چراکه حرکت سیار روایت راهیان طی سال‌های گذشته به عنوان الگویی موفق از موکب فرهنگی سیار شناخته شده و ثبات مکانی با ماهیت پیاده‌روی اربعین و مفهوم طی طریق مغایرت دارد. بر این اساس، مجدداً به مدل پیشین بازگشتیم و طبق برنامه، سه روز ابتدایی (از ۱۶ مرداد) در عمود 909، سه روز بعدی در عمود ۱۲۹۷ و سپس دو روز در شهر سامرا به اجرای برنامه خواهیم پرداخت.

موتورچی با تأکید بر نذری بودن کامل این برنامه گفت: چه فعالیت‌های ستادی و چه فعالیت‌های هنری، همگی به صورت نذر فرهنگی و بدون دریافت دستمزد انجام می‌شود. اگر هزینه ایاب و ذهاب را جدا کنیم، همایش عملاً با صفر هزینه در خاک عراق برگزار می‌شود. این اتفاق بزرگ جز با لطف و محبت امام حسین(ع) ممکن نبود.

گونه‌های نمایشی و محتوای هنری روایت راهیان ۱۴۰۳

دبیر همایش در تشریح آثار حاضر در برنامه امسال گفت: ۱۰ مجلس تعزیه به زبان‌های فارسی و عربی، سه نمایش خیابانی دوزبانه (با محوریت مقاومت و وقایع اخیر منطقه)، گروه سرود زهراییون با آثار مرتبط با مظلومیت فلسطین، شاعران آیینی، نقالی، پرده‌خوانی و همچنین بخش هنرهای تجسمی با ما همراه خواهند بود. بخش تجسمی در موکب عمود ۹۰۹ مستقر خواهد شد.

وی به ابتکار ویژه امسال نیز اشاره کرد و افزود: در سال‌های گذشته توجه چندانی به برنامه‌های فرهنگی برای کودکان و نوجوانان نمی‌شد اما امسال با پیگیری‌های آقای زارعی، بخش ویژه‌ای با محور نمایش عروسکی فاخر به کاروان اضافه شده تا مخاطبان خردسال نیز از این رویداد معنوی بی‌نصیب نمانند.

دبیر نهمین همایش بین‌المللی پیاده‌روی اربعین با اشاره به سابقه شکل‌گیری این همایش، اظهار کرد: آغاز این مسیر به سال ۱۳۹۴ بازمی‌گردد؛ زمانی که نخستین دوره این رویداد با هدف پرداختن علمی و فرهنگی به مسئله پیاده‌روی اربعین برگزار شد. اربعین صرفاً یک مناسک دینی نیست، بلکه بستری تمدنی برای گفت‌وگو، هم‌افزایی فرهنگی و تبلور مفاهیم انسانی است. یکی از دغدغه‌های اصلی این است که این پدیده بزرگ را که میلیون‌ها نفر از اقوام و ملت‌های مختلف را گرد هم می‌آورد، از منظرهای گوناگون مورد تحلیل، تأمل و واکاوی قرار دهیم.

وی افزود: طی این سال‌ها تلاش کردیم همایش را از یک برنامه صرفاً آکادمیک یا همایشی خشک خارج کنیم و آن را به بستری زنده برای گفت‌وگوی میان نخبگان، فعالان فرهنگی، اندیشمندان حوزوی و دانشگاهی و حتی هنرمندان تبدیل کنیم. حضور طیف‌های متنوع از کشورهای مختلف، نشان داد که این هدف محقق شده و اربعین توانسته است به زبان مشترک انسان‌های آزاده بدل شود.

موتورچی بیان کرد: در طول این سال‌ها علاوه بر برگزاری سخنرانی‌ها و نشست‌ها، تلاش کردیم تا تولید محتوا، مستند، برنامه‌های فرهنگی و هنری و تحلیل‌های عمیق علمی را در دستور کار قرار دهیم. امسال نیز در نهمین دوره، تلاش کرده‌ایم این مسیر را با جدیت بیشتری دنبال کنیم و با تنوع‌بخشی به موضوعات، مهمانانی از کشورهای مختلف منطقه و حتی اروپا و آفریقا را به بحث درباره ظرفیت‌های تمدنی، فرهنگی و معرفتی اربعین دعوت کنیم.

وی در انتها با اشاره به ارتباط این همایش با جریان هنری کشور نیز تصریح کرد: پیوند اربعین با هنر، یک ضرورت جدی است. در همین راستا، بخشی از این دوره به بررسی و ارائه آثار هنری با محوریت اربعین اختصاص یافته است تا زمینه‌ای برای الهام هنرمندان از این پدیده فراهم شود. به اعتقاد من، راهپیمایی اربعین با تمام عناصر حماسی، عاطفی، اجتماعی و آیینی خود، ظرفیت بی‌بدیلی برای خلق آثار هنری، از سینما و تئاتر گرفته تا موسیقی و ادبیات دارد و این نباید از نگاه هنرمندان مغفول بماند.