جهاددانشگاهی؛ ظرفیت بکر فرهنگی و هنری در دانشگاه + صوت
محبوبه الهی با بیان اینکه جهاددانشگاهی می‌تواند نقشی بسیار مؤثر در عرصه‌های فرهنگی، هنری و ادبی ایفا کند، گفت: این نقش نه‌تنها به واسطه موقعیت ساختاری این نهاد در فضای دانشگاهی کشور است، بلکه به دلیل اعتماد نسبی است که میان دانشگاهیان و این مجموعه وجود دارد.
جهاددانشگاهی به عنوان یکی از نهادهای برآمده از دل انقلاب اسلامی، همواره نقش مهمی در پیوند میان دانشگاه، فرهنگ، هنر و جامعه ایفا کرده است. این نهاد در طول دهه‌های گذشته تلاش کرده تا در کنار فعالیت‌های پژوهشی و فناورانه، بستری برای بروز و رشد جریان‌های فرهنگی و هنری در فضای علمی کشور فراهم کند. از جمله این تلاش‌ها می‌توان به برگزاری جشنواره‌هایی چون «نقش تن‌پوش» اشاره کرد که با هدف حمایت از طراحی ایرانی اسلامی، فرصتی برای دیده شدن خلاقیت‌های جوانان ایجاد کرده‌اند.
اما اینکه آیا جهاددانشگاهی توانسته است به تمام ظرفیت‌های خود در این زمینه دست یابد، پرسشی است که نیازمند تأمل و تحلیل عمیق‌تری است. آنچه امروز بیش از هر چیز اهمیت دارد، نگاه به آینده است؛ آینده‌ای که در آن جهاد بتواند با شناخت بهتر مخاطب، اعتمادسازی مؤثر و طراحی برنامه‌های خلاقانه، نقش پررنگ‌تری در عرصه فرهنگ و هنر ایفا کند.
در آستانه سالروز تأسیس این نهاد انقلابی، ایکنا با محبوبه الهی، استاد دانشگاه، عضو هیئت علمی دانشگاه شریعتی و داور جشنواره‌های مد و لباس درباره مسیر طی شده، چالش‌ها و چشم‌اندازهای پیش‌روی جهاددانشگاهی گفت‌وگویی انجام داده که در ادامه با آن همراه می‌شویم.
ایکنا - نقش جهاددانشگاهی در عرصه‌های فرهنگی، هنری و ادبی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ با توجه به جایگاه خاص این نهاد در ساختار علمی کشور و ظرفیت‌هایی که در اختیار دارد، آیا می‌توان آن را یکی از بازیگران مؤثر در تحولات فرهنگی جامعه دانست؟
جهاددانشگاهی از ظرفیت و جایگاهی برخوردار است که می‌تواند نقشی بسیار مؤثر در عرصه‌های فرهنگی، هنری و ادبی ایفا کند. این نقش نه‌تنها به واسطه موقعیت ساختاری این نهاد در فضای دانشگاهی کشور است، بلکه به دلیل اعتماد نسبی است که میان دانشگاهیان و این مجموعه وجود دارد. امکاناتی که در اختیار جهاددانشگاهی است، اگر با نگاه برنامه‌ریزی‌شده و راهبردی مورد بهره‌برداری قرار گیرد، می‌تواند جریان‌های مثبتی در عرصه فرهنگ و هنر رقم بزند.
برای نمونه، جشنواره «نقش تن‌پوش» که در سال‌های اخیر با محور طراحی تی‌شرت، روسری و سایر پوشش‌ها برگزار شده، یکی از رویدادهای قابل توجه در این زمینه بوده است. در یکی دو سال گذشته، شخصاً همکاری‌هایی در این زمینه داشته‌ام و شاهد بودم که چگونه ظرفیت‌های خلاقانه جوانان در این بستر مجال بروز پیدا کردند. با این حال، نکته مهم این است که هر رویداد فرهنگی پس از برگزاری باید مورد آسیب‌شناسی دقیق قرار گیرد. اگر نقدهای صادقانه و کارشناسی درباره ضعف‌ها، موانع و نارسایی‌ها انجام نشود، جریان فرهنگی به مرور دچار تکرار، بی‌اثر شدن و نهایتاً افول می‌شود. اگر به‌جای این آسیب‌شناسی، فقط به تکرار ظاهری برنامه‌ها بسنده شود حتی ممکن است کیفیت اجرا به مرور کاهش پیدا کند.
اما اگر مسئولان فرهنگی با رویکردی صادقانه به ارزیابی بپردازند، ایرادها را بپذیرند و از آن‌ها به‌عنوان پله‌ای برای گام‌های بعدی استفاده کنند، این جریان می‌تواند نه‌تنها تداوم داشته باشد بلکه پویاتر نیز شود. در این صورت جامعه دانشگاهی، چه اساتید و چه دانشجویان، با رغبت و انگیزه بیشتری در این برنامه‌ها مشارکت خواهند کرد. این اعتماد و رضایت، پایه‌ای برای موفقیت هر حرکت فرهنگی دانشگاه‌محور است.
ایکنا - مسیر طی‌شده جهاددانشگاهی در این سال‌ها و آینده پیش‌روی آن را برای رسیدن به نقطه مطلوب چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به‌ویژه در زمینه هنر و فرهنگ که از حساسیت‌های خاصی برخوردار است.
مسیر جهاددانشگاهی مسیر پرتلاش و پیچیده‌ای بوده است. نمونه‌ای مانند جشنواره نقش تن‌پوش نشان می‌دهد که این نهاد توانسته در دوره‌هایی تأثیرگذار ظاهر شود. به یاد دارم که در سال‌های گذشته، در برخی از دوره‌ها، این جشنواره با قدرت و انسجام بیشتری برگزار می‌شد. در آن زمان، فضای جامعه، نوع نگاه نسل جوان و حتی کمبود امکانات و فراوانی کمتر برنامه‌ها، باعث می‌شد که چنین رویدادهایی بیشتر مورد توجه قرار گیرند. اما در سال‌های بعد، این روند دچار افت شد و حالا به‌تدریج شاهد بازگشت به کیفیتی بهتر هستیم.
البته باید واقع‌بین بود. شرایط جامعه، سلایق نسل جدید و حتی شیوه‌های ارتباطی تغییر کرده است. بنابراین نباید انتظار داشت که همان شکل و قالب گذشته همچنان موفقیت‌آمیز باشد. اگر پیش از انتشار فراخوان برای رویدادهای فرهنگی، جلساتی با حضور اساتید، دانشجویان و فعالان آن برنامه برگزار شود و نظرات آن‌ها به‌صورت واقعی شنیده و در برنامه‌ریزی لحاظ شود، می‌توان انتظار داشت که رویدادهای آینده نه‌تنها مشارکت بیشتری داشته باشند، بلکه اثربخش‌تر نیز باشند.
دانشجویان ما اگر در مسیر اجرای این برنامه‌ها احساس رضایت نکنند، انگیزه خود را از دست خواهند داد. ما اعضای هیئت علمی تا حدودی می‌توانیم آن‌ها را به شرکت تشویق کنیم، اما موفقیت یک رویداد نیازمند هم‌افزایی واقعی میان بدنه دانشگاهی و نهاد برگزارکننده است. هدف نهایی ما پر کردن خلأهای موجود در جامعه، به‌ویژه در حوزه طراحی، اندیشه و تولید محتواست. اگر جهاددانشگاهی بتواند زبان مشترکی با نسل جدید پیدا کند، این مشارکت مؤثرتر خواهد شد و حرکت فرهنگی آن قدرت بیشتری خواهد گرفت.
ایکنا - با توجه به گستره مأموریت‌های جهاددانشگاهی، به‌ویژه در حوزه فرهنگ و هنر، به نظر شما این نهاد در آینده چه رسالت‌هایی می‌تواند بر عهده گیرد و چه خلأهایی را پوشش دهد؟
نام جهاد در عنوان این نهاد خود گویای مسئولیتی مضاعف است؛ جهاددانشگاهی نهادی است که می‌خواهد مسیر نوینی را در فضای دانشگاهی باز کند. این نهاد قرار نیست فقط به تکرار برنامه‌های موجود بپردازد، بلکه مأموریت دارد افق جدیدی را پیش چشم نسل جوان بگشاید.
نسل امروز تفاوت‌های بنیادینی با نسل‌های پیشین دارد. دغدغه‌ها، زبان، علایق، سبک زندگی، و حتی شیوه درک مفاهیم در میان جوانان تغییر کرده است. جهاددانشگاهی برای ایفای نقشی مؤثر، ابتدا باید این نسل را بشناسد، نیازهایش را درک کند، و پس از آن بتواند برنامه‌هایی طراحی کند که واقعاً با این نسل سخن بگوید.
اگر این شناخت و هم‌افزایی به‌درستی اتفاق بیفتد، جهاددانشگاهی می‌تواند به نهادی تبدیل شود که اعتماد نسل جوان را جلب کرده و به‌تبع آن، تأثیرگذاری فرهنگی و اجتماعی بیشتری نیز داشته باشد. این مهم زمانی حاصل می‌شود که جهاد در نقطه مقابل این نسل قرار نگیرد، بلکه در کنار آن‌ها گام بردارد، سخنان‌شان را بشنود و راهی برای شکوفایی استعدادهایشان بگشاید.
ایکنا - جهاددانشگاهی چه نقشی در ترویج ادب و هنر انقلابی در دانشگاه‌ها می‌تواند ایفا کند؟ آیا می‌توان امیدوار بود که این نهاد پل ارتباطی میان میراث ادبی ـ فرهنگی انقلاب اسلامی و نسل امروز باشد؟
پاسخ به این پرسش شاید نیازمند پژوهشی عمیق باشد اما آنچه در نگاه نخست به ذهن می‌آید این است که ادبیات ما سرشار از حکمت، اخلاق، همدلی، و مفاهیم متعالی است. اگر میان این گنجینه ارزشمند و ظرفیت‌های هنری موجود در دانشگاه‌ها پیوندی خلاقانه برقرار شود، می‌توان انتظار داشت که هنر و ادب انقلابی به‌صورت ملموس‌تری در فضای دانشگاهی بروز پیدا کند.
جهاددانشگاهی می‌تواند با طراحی برنامه‌های جذاب و هدفمند، میان نسل جوان و این میراث فرهنگی، پل ارتباطی برقرار کند. البته این مهم نیاز به خلاقیت، شناخت مخاطب و طراحی هوشمندانه دارد. اگر رویدادهایی با محتوای ناب و ارائه‌ای نو و جذاب برگزار شوند، بی‌تردید تأثیرگذاری بیشتری خواهند داشت. این تأثیر هم در عرصه‌های نظری نمود خواهد داشت و هم در میدان عمل. از این منظر، جهاد دانشگاهی نه‌تنها مجری یک مأموریت اجرایی، بلکه حامل یک رسالت فرهنگی است که می‌تواند در مسیر رشد، تعالی و هویت‌بخشی فرهنگی به نسل جدید مؤثر واقع شود.
گفت‌وگو از داوود کنشلو
انتهای پیام
