تأملی فلسفی بر مسئولیت اخلاقی انسان کتاب شد

به گزارش ایکنا، کتاب  «آیا نسل بشر باید منقرض شود؟» کتابی فلسفی است، اما نه از آن جنس فلسفه‌ای که در برج عاج می‌ماند. تاد می، فیلسوف معاصر آمریکایی، در این اثر به سراغ پرسشی می‌رود که معمولاً یا آن را پس می‌زنیم یا به شوخی می‌گیریم، اما در دلِ بحران‌های امروز، آرام‌آرام به نیرویی فکری تبدیل شده است:  آیا با توجه به رنجی که انسان بر زمین و دیگر موجودات تحمیل کرده، نبودنِ ما اخلاقاً قابل‌دفاع‌تر از بودنِ ما نیست؟

تاد گیفورد می (متولد ۱۹۵۵) از فیلسوفان شناخته‌شده معاصر آمریکاست که تا امروز بیش از ۱۸ کتاب در حوزه فلسفه نوشته است. او در آثار علمی خود عمدتاً بر اندیشه‌های متفکران متأخر فرانسوی، به‌ویژه میشل فوکو، ژیل دلوز و ژاک رانسیر متمرکز بوده، اما در سال‌های اخیر مسیر فکری‌اش را به سمت پرسش‌های بنیادین‌تر زندگی انسانی سوق داده است؛ رنج، معنا، مسئولیت اخلاقی و امکانِ شرافتمندانه زیستن در جهانی آسیب‌دیده.

می تنها یک نظریه‌پرداز دانشگاهی نیست. حضور او در وبلاگ فلسفی نیویورک تایمز، مشاوره فلسفی‌اش برای کتاب پرفروش  «چگونه کامل باشیم» نوشته مایکل شور و حتی حضور کوتاهش در قسمت پایانی سریال مشهور  «جای خوب»، نشان می‌دهد که او آگاهانه فلسفه را وارد زندگی روزمره می‌کند. تدریس در زندان، و مشارکت فعال در اعتراض‌های مدنی از نقد نژادپرستی نهادی گرفته تا اعتراض به قانون منع ورود مسلمانان به آمریکا نیز نشان می‌دهد که دغدغه‌های اخلاقی او صرفاً نظری باقی نمی‌مانند.

فلسفه کاربردی، نه تسکین ذهن

مقدمه کتاب که به قلم مایکل شور نوشته شده، به‌روشنی بر یک ایده تأکید دارد: بهترین نوع فلسفه، فلسفه کاربردی است.  اما «کاربردی» در اینجا به معنای راه‌حل‌های ساده یا نسخه‌های فوری نیست؛ بلکه فلسفه‌ای است که ما را ناچار می‌کند به بهای بودن‌مان فکر کنیم.

کتاب از تجربه‌ای آشنا آغاز می‌شود: لحظات ساکت و بی‌پناه نیمه‌شب، جایی حوالی سه صبح، زمانی که ذهن به بحران اقلیمی، جنگ، تهدید هسته‌ای، سوانح طبیعی و فروپاشی نظم‌ها پرتاب می‌شود. در این وضعیت، پرسش دیگر صرفاً سیاسی یا علمی نیست؛ پرسشی وجودی است؛  ما این وضعیت را ساخته‌ایم.  این ما هستیم که زمین را به این نقطه رسانده‌ایم. در چنین بستری، این پرسش دیگر صرفاً یک خیال رادیکال نیست:  آیا دنیا بدون انسان جای بهتری نمی‌شد؟

تراژدی انسان

تاد می این ایده را نه با هیجانِ ضدبشری، بلکه با دقت اخلاقی بررسی می‌کند. او نشان می‌دهد که حتی اگر انقراض بشر تراژدی باشد، تراژدی‌ از نوع کلاسیک است؛ انسان، عامل نابودی خویش است. از یک‌سو، انقراض بشر به معنای نابودی چیزهایی است که فقط انسان می‌تواند پدید آورد؛ هنر، علم، فرهنگ، معنا.  

اما از سوی دیگر، پایان بشر به معنای پایان حجم عظیمی از رنج است؛ رنجی که بیش از همه بر حیوانات غیرانسان تحمیل شده است: از دامداری صنعتی و تخریب زیست‌بوم‌ها گرفته تا آلودگی اقیانوس‌ها، آزمایش‌های علمی و ویرانی جنگل‌ها.

نویسنده در این کتاب به‌هیچ‌وجه مدعی نیست که انقراض بشر قطعاً «خوب» است. او عمداً از صدور حکم نهایی پرهیز می‌کند. مسئله اصلی او نه دفاع از نابودی انسان، بلکه واداشتن ما به اندیشیدن صادقانه به پیامدهای بودن‌مان است.

«آیا نسل بشر باید منقرض شود؟» کتابی بدبینانه یا انسان‌ستیز نیست. این کتاب تلاشی است برای روشن‌تر دیدن جایگاه انسان در جهان، و پرسیدن این سؤال دشوار که اگر قرار است ادامه دهیم، چگونه باید ادامه دهیم تا کمتر رنج بیافرینیم؟

تاد می از دل بحران اقلیمی، تهدید هسته‌ای و فروپاشی اخلاقی، خواننده را به تأملی وادار می‌کند که ساده نیست اما ضروری است. تأملی که ما را به مرزهای اخلاق، مسئولیت و معنای زندگی می‌برد جایی که فلسفه نه تسکین‌دهنده، بلکه بیدارکننده است.

این کتاب به ترجمه فریده گوینده در 171 صفحه و به قیمت 280 هزار تومان از انتشارات لگا روانه بازار کتاب شده است.