مخاطرات حضور رژیم صهیونیستی در سومالی برای امنیت جهانی

به قلم محمد خداوردی، دکترای مطالعات امنیت ملی

تحولات ژئوپلیتیک شاخ آفریقا در دهه‌های اخیر، این منطقه را به یکی از کانون‌های حساس تبدیل کرده است. در این میان سومالی با موقعیت ژئواستراتژیک در مجاورت مسیرهای حیاتی تجارت جهانی، همواره در معرض مداخلات بازیگران فرامنطقه‌ای بوده است. در این چارچوب، گسترش نفوذ و حضور امنیتی ـ اطلاعاتی رژیم صهیونیستی در سومالی و پیرامون آن، نه‌تنها مسئله‌ای دوجانبه یا منطقه‌ای، بلکه پدیده‌ای با پیامدهای عمیق برای امنیت جهانی محسوب می‌شود.

۱- جایگاه ژئوپلیتیکی سومالی و اهمیت آن در نظم امنیتی جهانی

سومالی در یکی از راهبردی‌ترین نقاط ژئوپلیتیکی جهان قرار دارد؛ نقطه‌ای که سه حوزه حیاتی، شاخ آفریقا، دریای سرخ و اقیانوس هند را به یکدیگر پیوند می‌دهد. هرگونه بی‌ثباتی یا نظامی‌سازی در این منطقه، به‌طور مستقیم بر امنیت انرژی، زنجیره تأمین جهانی و آزادی کشتیرانی بین‌المللی تأثیرگذار است. حضور بازیگری چون رژیم صهیونیستی که سابقه‌ای طولانی در امنیتی‌سازی محیط‌های پیرامونی خود دارد، این حساسیت ژئوپلیتیکی را به سطحی فراتر از معادلات منطقه‌ای ارتقا می‌دهد.

۲- ابعاد امنیتی و اطلاعاتی حضور رژیم صهیونیستی

یکی از مهم‌ترین مخاطرات حضور رژیم صهیونیستی در سومالی، گسترش شبکه‌های اطلاعاتی، نظارتی و امنیتی در منطقه است. این حضور می‌تواند به نظامی‌سازی فزاینده شاخ آفریقا و تشدید رقابت‌های اطلاعاتی میان قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی، تبدیل سومالی به سکوی عملیات‌های پنهان و اطلاعاتی علیه بازیگران مخالف سیاست‌های تل‌آویو و افزایش بی‌اعتمادی امنیتی میان کشورهای مسلمان منطقه و تشدید شکاف‌های ژئوپلیتیکی منجر شود؛ روندی که در نهایت امنیت جمعی منطقه و جهان را تضعیف خواهد کرد.

۳ ـ تأثیر بر امنیت دریایی و تجارت جهانی

باب‌المندب و خلیج عدن از حیاتی‌ترین گلوگاه‌های دریایی جهان به شمار می‌روند. حضور رژیم صهیونیستی در سومالی، به‌ویژه در قالب همکاری‌های امنیتی یا ایجاد پایگاه‌های غیرعلنی، می‌تواند امنیت مسیرهای کشتیرانی بین‌المللی را به گروگان منازعات ژئوپلیتیکی بدل کند، خطر درگیری‌های نیابتی یا اقدامات خرابکارانه در آبراه‌های بین‌المللی را افزایش دهد و هزینه‌های بیمه، حمل‌ونقل و انرژی را در سطح جهانی بالا ببرد. چنین پیامدهایی مستقیماً اقتصاد جهانی و ثبات بازارهای بین‌المللی را تحت فشار قرار می‌دهد.

۴ ـ بازتولید بی‌ثباتی داخلی و تضعیف دولت ـ ملت در سومالی

سومالی کشوری است که هنوز با چالش‌های بنیادین دولت‌سازی، انسجام ملی و امنیت داخلی دست‌وپنجه نرم می‌کند. ورود و نقش‌آفرینی رژیم صهیونیستی در این فضای شکننده می‌تواند تعارضات داخلی را تشدید و بازیگران محلی را در چارچوب رقابت‌های خارجی بازتعریف، روندهای بومی صلح و آشتی ملی را تضعیف کند و زمینه را برای رشد گروه‌های افراطی و خشونت‌گرا فراهم سازد.این چرخه بی‌ثباتی، فراتر از مرزهای سومالی گسترش یافته و امنیت منطقه‌ای و جهانی را تهدید خواهد کرد.

۵ ـ پیامدهای ایدئولوژیک و تمدنی

حضور رژیم صهیونیستی در کشوری با اکثریت مسلمان و حافظه تاریخی استعمار و مداخله خارجی، صرفاً یک مسئله امنیتی نیست، بلکه واجد ابعاد عمیق ایدئولوژیک و تمدنی است. این حضور می‌تواند به تشدید احساسات ضد‌استعماری و ضد‌صهیونیستی در جهان اسلام، تقویت گفتمان‌های رادیکال و تقابلی در سطح فرامنطقه‌ای، فرسایش امکان گفت‌وگوی تمدنی و همزیستی مسالمت‌آمیز منجر شود؛ روندی که امنیت نرم جهانی را نیز به مخاطره می‌اندازد.

نتیجه‌گیری

حضور رژیم صهیونیستی در سومالی، به‌واسطه موقعیت ژئوپلیتیکی این کشور و ماهیت امنیت‌محور سیاست‌های تل‌آویو، مجموعه‌ای از مخاطرات چندلایه برای امنیت جهانی ایجاد می‌کند؛ از تهدید امنیت دریایی و تجارت بین‌المللی گرفته تا تعمیق بی‌ثباتی منطقه‌ای و تشدید شکاف‌های ایدئولوژیک. مواجهه با این روند، مستلزم تقویت رویکردهای چندجانبه، احترام به حاکمیت ملی کشورها و پرهیز از امنیتی‌سازی افراطی مناطق شکننده است. در غیر این صورت، سومالی می‌تواند به یکی از گره‌گاه‌های بحران‌زای جدید در نظام امنیت جهانی تبدیل شود.