نسبت دادن لعن‌های زیارت عاشورا به قاتل هابیل از روی تقیه + فیلم
در برخی نسخ می‌بینیم لعن اول زیارت عاشورا اشاره به قابیل، قاتل هابیل است؛ دوم اشاره به کسی است که ناقه صالح را دنبال کرد؛ سوم اشاره به قاتل یحیی بن زکریا و چهارم اشاره به قاتل امیرمؤمنان(ع)، نسبت دادن لعن‌های زیارت عاشورا به قاتل هابیل و...از روی تقیه است.
از دیدگاه شیعه، آیین اسلام دو رکن مهم و بنیادین دارد: یکی تولّی و دیگری تبّری؛ یکی محبت به پیامبر و اهل بیت(علیهم السلام) و دیگری بغض و کینه دشمنان آن پاک‌سیرتان. ضرورت این دو اصل مهم، از دیدگاه عقل و همچنین از منظر نقل، آن‌چنان واضح و روشن است که با درنگی کوتاه در ساحت خرد و با مراجعه‌ای اندک به منابع اصیل اسلامی؛ آیات کریمه قرآن، روایات نبوی و سخنان اهل بیت (علیهم السلام) جای هیچ تردیدی در آن باقی نمی‌ماند.
از جمله منابع بسیار مهم که این دو اصل را از دیرباز به شیعیان آموخته، زیارت نورانیِ عاشوراست. در این زیارت در فقره‌های متعددی، به برائت از دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) تصریح شده است.
خبرگزاری ایکنا در آستانه اربعین حسینی، سلسله درس‌گفتارهایی با عنوان «زیارت عاشورا از آغاز تا امروز» تهیه و تولید کرده است. حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی محمودی عاشوراپژوه و نویسنده کتابی با همین عنوان در این سلسله گفتار به بررسی اسناد زیارت عاشورا، مضامین و محتوای این زیارت ارزشمند پرداخته است. در این مجال، بخش پنجم این درس‌گفتار را می‌خوانیم و می‌بینیم:
در گفتار پیشین بیان شد، نسخه‌های خطی مصباح المتهجد و مختصرالمصباح - که بیش از 140 نسخه خطی از این دو کتاب را بنده جمع‌آوری کرده‌ام - به وضوح آثار تقیه در بسیاری از این نسخه‌ها قابل مشاهده است؛ به خصوص در این نسخه‌ها، عبارت «اللهم خص انت اول ظالم باللعن منی و ابدا به اولا ...»؛ مورد تقیه واقع شده است؛ گرچه در جاهای دیگر هم، آثار تقیه در نسخه‌ها مشاهده می‌شود.
در برخی نسخه‌ها این عبارات تراشیده و یا سیاه شده است. دو نسخه خطی از مصباح کبیر و مصباح صغیر در کتابخانه مجلس یافتیم که در بین این نسخه‌ها صفحات زیارت عاشورا برداشته شده است؛ در حالی که همه صفحات دیگر آن موجود و سالم است؛ اما صفحات مرتبط با زیارت عاشورا را در آن نمی‌بینیم. فصل سومی که در کتاب آورده‌ام مشتمل بر نسخه‌های متعددی است که در زیر کلمات اول، ثانی و ثالث و رابع، مصادیقی تعیین شده و جالب است که این مورد هم از آثار تقیه است.
مثلا در برخی نسخه‌ها می‌بینیم؛ اول اشاره به قابیل، قاتل هابیل شد؛ دوم اشاره به کسی است که ناقۀ صالح را دنبال کرد و سوم اشاره به قاتل یحیی بن زکریا و چهارم اشاره به قاتل امیرمؤمنان(ع). این نسخه‌های خطی با تعیین مصادیق نشان می‌دهد کاتبان یا مالکان نسخه‌های خطی با دشواری‌هایی برای نگهداری این نسخه‌ها مواجه بوده و مجبور بودند با تعیین مصداق، تقیه کرده و خود را از مشکلات حفظ کنند.
برای ما روشن است که عبارات انتهایی زیارت عاشورا و درخواست ما برای دورشدن عده‌ای از رحمت خداوند متعال، شامل کسانی است که به پیامبر(ص) و آل پیامبر(ع) ستم و ظلم کردند و واضح است که قابیل یا کسی که ناقه صالح را دنبال کرد و نیز قاتل یحیی بن زکریا از کسانی نیستند که به پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) ظلم کرده باشند.
در فصل چهارم هم نسخه‌هایی را ارائه کرده‌ام که دیدم در این نسخه‌ها به خصوص عبارت «اللهم خص انت اول ظالم باللعن منی ...» با شکل‌های مختلفی کتابت شده است؛ با کمال تعجب در این نسخه‌ها بیش از ده شکل، کتابت عبارت پایانی زیارت عاشورا را به دست آوردم که نام این اختلاف در کتابت و تغییر عبارت را «اضطراب در کتابت» گذاشتم.
در یک دسته از نسخه‌های خطی عبارت پایانی این‌گونه آمده است: «اللهم خص انت اول ظالم باللعن منی و ابداء به، اللهم العن یزید بن معاویه ...» در این شکل از کتابت، بخشی از کلمات از نسخه‌های خطی حذف شده است. مشابه این عبارت در نسخه‌های خطی، عبارات پایانی زیارت عاشورا به ده شکل مختلف کتابت شده است؛ این سؤال به ذهن می‌رسد که چرا در عبارات پایانی، این‌قدر اختلاف وجود دارد؟ آیا اشتباه ناسخان و کاتبان است؟ به باور بنده این مقدار اختلاف، آن هم در یک بخش خاص که در معرض تقیه بوده است، به خطا و تصحیف کاتبان ارتباطی ندارد؛ بلکه به نظر می‌رسد آنان خواسته‌اند با این تغییرات، تقیه کنند.
جالب توجه اینکه: در همۀ این ده شکل کتاب عبارات پایانی زیارت عاشورا در نسخه‌ها، چند کلمه به شکل مشترک کتاب نشده و آن عبارت: «ثم الثانی و الثالث و الرابع» است. سؤال این است که چرا در همۀ این عبارات مضطرب، تنها این چند کلمه موجود نیست؟ چرا همۀ این کاتبان خواسته‌اند عبارت خاصی را حذف کنند؟ به نظر می‌رسد علت اینکه در این نسخه‌های فراوان، فقط این چند کلمه حذف شده، موضوع تقیه بوده است.
