شرح صدر رسول‌ الله(ص) در اولین شماره از فصلنامه علمی «قرآن‌شناخت روایی»

به گزارش ایکنا، فصلنامه علمی «قرآن‌شناخت روایی» وابسته به دانشگاه حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) با مدیر مسئولی حجت‌الاسلام والمسلمین سیدضیاءالدین علیانسب  شماره 1 خود را در تیر 1404 منتشر کرد.‌

 

در این مقاله کاظم قاضی‌زاده و وحید شریفی گرم‌دره، به موضوع آثار و نتایج پرسش های قرآنی اصحاب امام باقر(ع) پرداختند که بخشی از این مقاله را در ادامه می‌خوانید:

 

 سؤال راوی یکی از قرائن لفظی متّصل است که در شناخت مقصد اصلی کلام متکلم به صورت عام و کلام معصوم(ع) به صورت خاص مورد توجه دانشمندان حوزه فقه الحدیث قرار گرفته است. بخشی از سؤالات راویان اصحاب معصومان(ع) مربوط به آیات قرآن است که در احادیث انعکاس یافته است، اما سوای از مبحث زمینه‌های این پرسش‌ها، با توجه به فرهیختگی اصحاب امام باقر(ع) آثار و نتایج این پرسش‌ها مسئله‌ای است که به فهم بهتر و برتر احادیث منجر خواهد شد. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی می‌کوشد با تحلیل دقیق در پرسش‌های قرآنی اصحاب امام باقر(ع) به آثار و نتایج این قرینه مهم فقه الحدیثی بپردازد و از رهگذر آن به ثمرات متعدد آن دست یابد. یافته‌ها نتایج پرسش‌های قرآنی اصحاب امام باقر(ع) را تربیت عالمان قرآن‌مدار، آموختن روش اجتهاد و مبارزه با روش‌های غلط آن، بیان منطق پرسش‌گری و پاسخ‌گویی، صدور میراث عظیم روایی در قالب پرسش‌های قرآنی راویان و ... تحلیل کرده است.

حمیدرضا سروریان در این مقاله، به موضوع ثواب به عنوان یکی از مفاهیم کلیدی در قرآن و روایات می‌پردازد. از آنجا که جلب منفعت و دفع زیان، فطری هر انسانی است فرد با تصور درست از منفعت خواهان آن می‌شود. ثواب هم نوعی منفعت است که فرد با تصور درست از آن، خواهان آن می‌شود، اما مسئله آن است که با صرف خواستن نمی‌توان به ثواب رسید. آنچه در این پژوهش دنبال می‌شود پاسخ به این سؤال است که از نظر قرآن و روایات برای وصول به ثواب چه شرایطی وجود دارد؟ هدف این پژوهش، تحلیل شرایط دستیابی به ثواب در آیات و روایات، به‌منظور آگاه‌سازی فرد برای اتخاذ رفتار صحیح در مسیر نیل به آن است. با توجه به فرهنگ مادی‌گرای حاکم بر دوران معاصر، به‌ویژه جذابیت‌های فضای مجازی و غفلت از سعادت ابدی و پاداش الهی، آگاهی نسبت به این مسئله ضرورتی انکارناپذیر دارد. یافته‌های این پژوهش که با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی سامان یافته، حاکی از آن است که برای درک برخی از گونه‌های ثواب دنیوی، عمل صالح و همان تلاش کافی است و نیاز به شرطی افزون نیست، اما برای کسب ثواب اخروی و نیز ثواب‌های دنیوی مترتب بر انجام اعمال عبادی، باید سه شرط ایمان، عمل صالح و نیت با یکدیگر باشند و در صورت خلل در هر کدام از این شرایط، فرد به ثواب اخروی یا الهی نخواهد رسید. جمع میان ثواب دنیوی و اخروی در برخی موارد به‌صورت اجمالی امکان‌پذیر است؛ اما در مواردی که میان منفعت زودگذر دنیوی و منفعت اخروی تعارض وجود دارد، این جمع ممکن نیست.

 

بشیر سلیمی و سیدمحمد رضوی در این مقاله به امکان سنجی معجزات حواریون در منابع روایی می‌پردازند. در قرآن کریم پنج مرتبه از واژه «حواریون» به عنوان یارانی خاص برای حضرت عیسی(ع) یاد شده است که نشان از اهمیت آن دارد، در برخی منابع از اعجاز ایشان سخن گفته شده است. در عین حال امکان وقوع معجزه از سوی حواریون عیسی(ع) به عنوان مسئله اصلی این جستار است. منابع اسلامی تحقق معجزه و خرق عادت را به دست پیامبران ممکن می‌دانند، در نگاه شیعیان دوازده امامی اهل بیت(ع) نیز قادر به انجام کرامت هستند، لذا تعارض حاکم بر این دو دیدگاه می‌تواند حائز اهمّیت و قابل تحلیل باشد. همچنین جهت امکان‌سنجی موضوع و رفع تعارض، سیر تاریخی زندگانی حواریون در زمان حضرت عیسی(ع) و پس از وی، یازده معجزه حواریون بر اساس انجیل متی و کتاب اعمال رسولان، بررسی شده است. تطبیق این مسئله با دیدگاه قرآن و تفاسیر روایی نیز درخور توجه می‌باشد. در این میان به آراء برخی الهی‌دانان مسیحی در مورد امکان‌سنجی وقوع معجزات در انجیل توجه شده است. یافته‌های تحقیق حاضر که با روش کتابخانه‌ای و رویکرد تحلیلی صورت پذیرفته حاکی از عدم تعارض در این مسئله و تأیید معجزات حواریون دارد.

 

محبوبه میرزایی در این مقاله به ماهیت شرح صدر رسول خدا بر پایه آیات و روایات می‌پردازد. روایات شرح صدر جسمانی، سبب اختلاف بین مفسران فریقین و ابهام در معنای آیه مذکور شده است. غالباً مفسران، شرح صدر را تمثیلی از گستردگی سینه و کنایه از توسعه روح برای تلقی وحی و تبلیغ آن و تحمل ناملایمات در این راه دانسته‌اند؛ اما برخی از عالمان قرن هفتم، با استناد به روایت «شکافته شدن سینه رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) و شستشوی قلب و پر کردن آن از علم و ایمان»، شرح صدر جسمانی را پذیرفته‌اند. روایت مذکور ابتدا از قرن سوم، توسط عالمان اهل‌ سنت؛ سپس در قرن چهارم، توسط مفسران شیعه، در کتاب‌های روایی و تفسیری، بدون اجتهاد ذکرشده‌ است. برخی از عالمان اهل‌ سنت در قرن هفتم، نهم و چهاردهم، شق صدر جسمانی را پذیرفته‌اند.

 

در این پژوهش با روش تحلیلی ـ تطبیقی، سیر تاریخی گونه‌شناسی اقوال ماهیت شرح صدر رسول الله(ص)، از قرون اولیه تاکنون بررسی شد. آنچه در این جستار به دست آمد: به دلیل تعارض روایات ظنیه شق صدر و متهافت بودن آن از جهت زمان، مکان، جراحان و کیفیت شستن، با روایت صحیح شرح صدر روحانی، محکمات آیات قرآن، سیاق سوره مذکور، مصادیق معنایی بر اساس ترتیب نزول آیات دیگر شرح صدر و ادله عقلی، شق صدر جسمانی از اساس باطل است؛ زیرا افزون بر اینکه آنچه از شرح صدر، به ذهن متبادر می‌شود و در عرف به معنای شرح صدر روحانی، اطراد دارد، لازمه روایات شق صدر این است که از میان انبیاء الهی، قلب رسول الله(ص) هر چند سال آلوده شود تا به وسیله افرادی یا ملک، شست‌وشو داده شود که با توحید افعالی خداوند، آیه تطهیر و عصمت آن جناب منافات دارد.

 

رضا ملازاده یامچی و میثم شعیب در این مقاله به مفهوم «سحت» در متون دینی اسلام، به‌ ویژه قرآن کریم و روایات معصومان(ع) می‌پردازند.«سحت»، به معنای مال حرام و درآمدهای نامشروع است که تأثیرات مخربی بر سلامت فرد و جامعه به همراه دارد. این مسئله به دلیل ارتباط مستقیم با فساد اقتصادی و اجتماعی، از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. هدف پژوهش حاضر، تحلیل فقهی - روایی واژه «سحت»، بررسی معانی و مصادیق آن در متون دینی و تطبیق آن با چالش‌های اقتصادی و اجتماعی معاصر است. روش تحقیق به‌کار رفته در این مطالعه، توصیفی - تحلیلی بوده و داده‌ها با بهره‌گیری از منابع معتبر قرآنی، روایی و فقهی، مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته‌اند.

 

یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که «سحت» در متون دینی به مصادیقی چون رشوه، ربا و معاملات فاسد اشاره دارد و به عنوان عاملی کلیدی در ایجاد فساد اقتصادی، کاهش اعتماد عمومی و تضعیف سلامت اخلاقی معرفی شده است. در عصر حاضر، این مفهوم به شکل فعالیت‌های بانکی مبتنی بر ربا، رشوه‌خواری در نظام اداری و کسب درآمدهای نامشروع تبلور یافته است که به نابرابری و بی‌ثباتی اجتماعی منجر می‌شود. از این رو، اجتناب از «سحت» نه‌تنها یک اصل اخلاقی، بلکه ضرورتی برای تحقق عدالت اقتصادی و اجتماعی است.

 

امیرحسین رسول‌نیا و محبوبه درخشنده‌فر به بررسی تطبیق در اصول بنیادین سبک زندگی براساس مستندات قرآنی و روایی می پردازند. سبک زندگی مجموعه ای از رفتارهای درونی و بیرونی است که افراد آن را براساس خلقیات و تمایلات خویش انتخاب می‌‌کنند و آن را در زندگی روزانه خود به نمایش می‌‌گذارند. بنابراین سبک زندگی تنها به دارایی‌های مادی یک فرد محدود نمی‌شود؛ بلکه چگونگی نمایش آن‌ها توسط اوست. به طور کلی، رفتارهای عادی و روزمره‌ای که شخص در قالب عادات و تصمیمات کوچک و بزرگ به طور روزانه اتخاذ می‌‌کند را سبک زندگی می‌نامند و مهم‌ترین ویژگی آن نیز شکل‌گیری حول محور خلقیات، تمایلات، ذوق و سلیقه افراد است. این نوشتار با تحلیل چیستی و ماهیت «سبک زندگی»، مؤلفه‌ها و ویژگی‌های سبک زندگی را بیان نموده سپس با ذکر برخی مستندات قرآنی - روایی به تبیین و بازشناسی سبک زندگی اسلامی که نمونه‌ای از سبک زندگی خدامحور است و قیاس آن با سبک زندگی غربی به عنوان نوعی از سبک زندگی انسان محور با شیوه گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای و به روش توصیفی - تحلیلی پرداخته است. یافته‌ها حاکی از آن است که براساس ادله قرآنی - روایی موجود، سبک زندگی اسلامی نه تنها براساس اصول فردی شکل می‌‌گیرد، بلکه به خانواده و جامعه نیز توجه ویژه دارد. از سوی دیگر عدم رواج نهادینه‌سازی سبک زندگی اسلامی سبب گرایش به سبک زندگی غربی و مؤلفه‌های انسان محور آن می‌شود که در این خصوص تأثیر و کارایی رسانه‌ها قابل چشم پوشی نیست. لذا هدف این پژوهش بررسی فضای مفهومی سبک زندگی و ارائه مفهوم‌سازی دقیق از سبک زندگی اسلامی و مقایسه آن با سبک زندگی غربی است.

 

همچنین، علاقه‌مندان می‌توانند برای مطالعه مقالات به آدرس زیر مراجعه کنند: https://nqr.hmu.ac.ir/issue_51896_51897.html