حجت‌الاسلام راد:
رفع چالش‌های بشر معاصر با سیره پژوهشی امام رضا(ع)
عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران با بیان اینکه سیره رضوی(ع) کرامت‌مدار و کرامت‌اندیش نسبت به انسان است گفت: ایشان در دوره ولایتعهدی، شخص دوم امپراتوری جهان اسلام و شناخته‌شده تر از مأمون بود؛ امام(ع) در چنین جایگاهی وقتی فردی نسبت به افراد سیاه‌پوست و موالی بدرفتاری می‌کرد، او را سرزنش و امر به معروف می‌کردند.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین علی راد؛ عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران، در نشست علمی «زمانه ما و سیره امام رضا(ع)» با بیان اینکه ما در سیره‌پژوهی و به طور خاص سیره امام رضا(ع) با یک چالش روبرو هستیم و آن اینکه سیره‌ها بیشتر جنبه روایی، توصیفی و تاریخی دارند، گفت: تلاش‌های خوبی از سوی محدثان و علما صورت گرفته است و کتب خوبی در مورد سیره امام رضا(ع) نوشته شده، البته هدف نهایی این کتب آن است که امام رضا(ع) در موقعیت، مکان و زمان‌های مختلف چه کاری انجام داده‌اند. وی افزود: این نوع سیره‌پژوهی با وجود مزایا برای جامعه امروز علمی ما کافی نیست؛ زیرا امروزه مورخان مسلمان و انسان دوره پست‌مدرن انتظاری که از دین و دین‌ورزان دارند مطالبه‌گری برای رفع چالش‌ها و مشکلات امروزی حیات او است. به تعبیر دیگر سیره امام رضا(ع) برای حال حاضر ما چه راهکار و فوایدی دارد؛ این انتظار، انتظار معقولی است و الهیات‌‌دانان شیعی باید به این پرسش پاسخ دهند نه اینکه صرفا به مباحث توصیفی و تاریخی رو بیاورند.
راد با بیان اینکه بنده این نوع سیره‌پژوهی را سیره‌پژوهی اجتهادی نامگذاری می‌کنم که در برابر سیره‌پژوهی روایی و تاریخی است، اظهار کرد: گونه مشهور و معروف این نوع سیره‌پژوهی، سیره‌پژوهی مسئله‌محور است و استخراج آن نیازمند اجتهاد و منطق استنباط است.
استاد دانشگاه تهران با طرح این پرسش که آیا سیره امام رضا(ع) این کشش را دارد که به مسائل و نیازهای امروز ما شیعیان و فراتر از شیعه، مسلمین و جهان اسلام پاسخ دهد؟ تصریح کرد: فرض دیگر در این مسئله آن است که ما انسان مدرن دیندار را مدنظر قرار داده و بررسی کنیم که آیا سیره امام رضا(ع) توان پاسخ به چالش‌های او را دارد و فرض نهایی اینکه انسان مدرن را فراتر از موضوع دین، مخاطب سیره امام رضا(ع) بدانیم؛ زیرا جوامع سکولار، لائیک، دین‌گریز و ملحد در دنیا کم نیست.
وی اضافه کرد: این پیش‌فرض که سیره امام رضا(ع) صرفا برای شیعیان کاربرد دارد، پیش‌فرض خطایی است؛ زیرا کارآمدی سیره را محدود می‌کند و آسیب دیگر در این زمینه هم آن است که ما شیعیان معمولا نگاه مذهبی به ائمه(ع) داریم ولی اگر نگاه کلی و کلان داشته باشیم، مخاطب این سیره کلان‌تر خواهد بود و ما باید از این پیش‌فرض خارج شویم.
استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه سیره رضوی در ذیل سیره امامت تبیین می‌شود و این سیره هم امتداد سیره نبوی جهانشمول و فراتاریخی پیامبر(ص) است، ادامه داد: براین اساس، امامت امام رضا(ع) در امتداد نبوت پیامبر(ص)، فراتاریخی و جهانشمول است و حد و قیدی را نمی‌پذیرد؛ بنده در مورد قرآن بحث کرده‌ام که اساسا هدف و مخاطب قرآن، انسان است و وقتی مسئله بنیادی اسلام، حل مسائل مرتبط با انسان است نبوت و امامت و سایر مراتب دیگر دینی هم در این راستا معنادار است؛ بنابراین نیازهای انسان قابل عرضه به سیره رضوی است و البته این عرضه هم به ظاهر ساده ولی کاری دشوار است.
استاد دانشگاه تهران اضافه کرد: مفسران و فقها و برخی سیره‌پژوهان ما در این زمینه تا حدودی کار کرده‌اند که به تعبیر شهید صدر، منطق استخراج پاسخ است؛ این عرضه است که سیره امام رضا(ع) کارآمدی خود را نشان خواهد داد وگرنه با خواندن چند روایت و حدیث از امام(ع) نمی‌توان کارآمدی سیره ایشان را در زندگی نشان دهیم، البته برای استخراج از سیره نیازمند به مجتهد و فقیه سیره‌پژوهی داریم و از سویی باید نسبت به شناخت زمانه هم مسلط باشد ولو اینکه از آراء متخصصان بهره ببرد، ضمن اینکه مجتهد بتواند به حجاب زمان و معاصرت غلبه پیدا کند.
نیازهای یک سیره‌پژوه رضوی
راد اضافه کرد: یک سیره‌پژوه رضوی باید مسائل حال حاضر ایران را بداند، مسائل زمانه جهان اسلام و بلکه انسان معاصر را بداند و این زمان مانع برای عدم عنایت نشود؛ باید بدانیم انحطاط و آسیب انسان مدرن چیست و بعد از سیره بخواهیم که راه حل برای رفع این آسیب‌ها ارائه دهد؛ حوزه علمیه در سراسر کشور و نهادهای متولی امر امام رضا(ع) باید از این نوع کارها انجام بدهند که در حقیقت سیره را در خدمت رفع چالش‌های بشر معاصر قرار دهند.
راد با بیان اینکه ما در حال حاضر امام رضا(ع)پژوه نداریم، اظهار کرد: این مطالبه بنده از جامعه حوزوی تشیع است؛ در مورد ائمه(ع) دیگر هم اینطور است در حالی که ما مدعی شیعه هستیم؛ باید ما در مورد امام رضا(ع) در رسانه‌ها و مراکز تخصصی سیره‌پژوه متخصص داشته باشیم که به تبیین ابعاد مختلف سیره امام(ع) به افق اکنون بپردازند و این تکلیف و وظیفه ما هست و به خصوص روحانیون باید پیشگام باشند؛ برخی اوقات انسان فکر می‌کند که ما محقق کم داریم که یکبار همه روایات عیون را مطالعه کرده باشد یا مجموعه روایات مرتبط با امام رضا(ع).
استاد دانشگاه تهران با تأکید بر اینکه باید در عرصه بنیادی سیره هم کار کنیم به مفهوم سیره اشاره کرد و ادامه داد: مراد از سیره یک روایت منفصل یا برخورد امام رضا(ع) در یک موضوع نیست بلکه منطق عمل ایشان است که تکرار و استمرار دارد و پایدار است.
وی با اشاره به خصائص سیره رضوی، اضافه کرد: احساس بنده این است که سیره امام رضا(ع) یکسری خصائصی دارد؛ ایشان تجارب حوزه‌های متنوع اجتماعی را داشتند و حقانیت اسلام را در مواجهه با ادیان دیگر نشان دادند که در این سطح در ائمه دیگر سراغ نداریم؛ مسئله دیگر هم خاص بودن است، زیرا امام رضا(ع) تنها امامی است که به ایران مهاجرت کردند و مفهوم هجرت معنادار و متفاوت از حضور است. ما شاهد حضور تمام عیار امامت در ایران هستیم و امام رضا(ع) با تمدن ایرانی مبادله و تعامل برقرار کردند و این هم خاص است.
دوره حساس و مهم تاریخی
راد افزود: دوره امام رضا(ع) دوره خاص و حساسی در تاریخ شیعه است و اگر ایشان نبود خبری از شیعه هم نبود؛ زیرا عباسیان و به خصوص مأمون به صورت لطیف و نامحسوس دو موضوع را در دستور کار خود قرار دادند یکی حذف شیعه و دیگری انحراف در شیعه؛ یعنی اگر شیعه هم حذف نشده بود ما شیعه عباسی بودیم نه شیعه رضوی و ناب اهل بیتی(ع). در این دوره بنی‌عباس موفق شد بزرگان و رهبران بزرگ شیعه جز امام رضا(ع) را از بین ببرد؛ لذا طرح ولایتعهدی را مطرح کرد.
وی بیان کرد: در عصر امام رضا(ع) ما شاهد یک بحران در جامعه اسلامی بودیم؛ الان جامعه جهانی را ملاحظه کنید یعنی اروپا، آفریقا و آسیا و .... واقعا امروز این بحران معنا، هویت، حیات و اخلاق و معنویت و ...به خوبی دیده می‌شود و ادیان توحیدی و غیرتوحیدی نسخی برای رفع مشکلات دارند که متضاد است.
استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه زمانه امروز ما زمانه بحران است، گفت: ما امروز بحران امنیت داریم و منطقه آبستن ناامنی است؛ همچنین بحران در عقاید، اندیشه و باور و هر کسی خدایی برای خودش انتخاب کرده و پرستش می‌کند. فرق و مذاهب اسلامی هر کدام برای خود خطی دنبال می‌کنند؛ بحران کرامت وجودی، منهای دین و مذهب هم از دیگر بحران‌های فراروی ما است؛ در حال حاضر اسرائیل نسبت به غیریهود و غزه چگونه نگاه می‌کند؟
وی با اشاره به راهکار سیره رضوی برای حل این مسائل، اضافه کرد: سیره رضوی(ع) کرامت‌مدار و کرامت‌اندیش نسبت به انسان است؛ ایشان در دوره ولایتعهدی خودشان شخص دوم امپراتوری جهان اسلام و شناخته‌شده تر از مأمون بود؛ امام(ع) در چنین جایگاهی وقتی فردی نسبت به افراد سیاه‌پوست و موالی بدرفتاری می‌کرد؛ او را سرزنش و امر به معروف می‌کردند که تو حق نداری کرامت انسانی غلامان سیاه و خادمان و نوکران را زیر سؤال ببری و من با همین افراد غذا می‌خورم و هیچ تفاوتی بین افراد جز به تقوای آنان وجود ندارد.
انتهای پیام مطالب مرتبط
