از مخدوش بودن مبانی سروش تا نگاهی به کتاب محمد(ص) خاتم پیامبران

سرویس اندیشه و معارف ایکنا؛ در هفته‌ای که گذشت به مناسبت‌هایی مانند، شروع سال تحصیلی و آغاز هفته دفاع مقدس توجه داشته است. همچنین پوشش رویدادها و نشست‌های مهم حوزوی و دانشگاهی انجام گرفته در هفته گذشته مانند بازگشایی مدارس در پرتو اسماء الحسنی، پیام رئیس دانشگاه تهران به مناسبت آغاز سال تحصیلی جدید، تدوین بسته‌ پیشنهادی الزامات آموزشی؛ حوزه پیشرو و سرآمد، پژوهش کاربردی و علم نافع؛ کلید موفقیت در آموزش علوم انسانی اسلامی، نشست علمی مرتبط با فقه، نشست علمی «تأملی انتقادی در نظریه کلام محمدی‌ بودن قرآن»، پیام تسلیت به مناسبت ارتحال حجت‌الاسلام والمسلمین الهی و تجلیل از کتاب «تمام نهج‌البلاغه» و گفت‌وگو پیرامون سیره نبوی(ص) و... از دیگر رویدادهای مهم سرویس معارف و اندیشه ایکنا بوده است. 

 

در ادامه گزیده‌ای از اخبار رویدادها، مصاحبه‌ها، درس‌گفتار‌ها و ... را مرور می‌کنیم.

 

آیت‌الله جوادی آملی؛ مفسر قرآن کریم و نهج‌البلاغه با بیان اینکه لجاجت مانع فهم و پذیرش حق است، گفت: در چند جا از نهج‌البلاغه آمده است که مبادا لجاجت و تندروی کنی زیرا لجاجت و تندروی نظم جامعه را بهم می‌زند. در فرمایش دیگری هم آمده است؛ اگر دیدی مقصدی برای تو روشن نیست صبر کن و لجاجت نکن. لجاجت جلوی شنیدن رای را می‌گیرد و از آن بپرهیزید. 

 

این مفسر قرآن با بیان اینکه کسی که در صراط مستقیم است نه مزاحم کسی است و نه کسی مزاحم او و به چنین فردی دائما می‌گویند سرعت بگیر، گفت: در مناظرات و مباحثات علمی هر کسی دوست دارد حرف خود را ثابت کند لذا به لجبازی می‌افتد و همین لجبازی نمی‌گذارد حرف حق را بفهمد و به نفع حق رای بدهد.

دومین پیش‌نشست جایزه جهانی امام خمینی(ره) با عنوان «تقریب از نگاه امام خمینی(ره)، بنیادهای نظری و تجربه‌های عینی» با سخنرانی انسیه خزعلی، معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهور در دولت سیزدهم، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی تسخیری؛ معاون ارتباطات و امور بین‌الملل دانشگاه ادیان و مذاهب و حجت‌الاسلام والمسلمین حمیدرضا شریعتمداری، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار شد.

 

 

شریعتمداری؛ عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب به رویکرد امام خمینی در زمینه وحدت اشاره کرد و افزود: امام خمینی(ره) با هوشمندی و به اقتضای نقش رهبری انقلاب اسلامی، وحدت را با صداقت و جدیت دنبال می‌کرد. امام راحل در حالی از وحدت سخن می‌گفت که در عمل نیز گام‌های مؤثری در این مسیر برداشت، در حالی که برخی تنها به سخنرانی بسنده می‌کنند.

 

آیت‌الله سیدمهدی میرباقری؛ استاد حوزه علمیه در نشست علمی «بایسته‌های تکامل فقاهت» که از سوی انجمن فقه و حقوق اسلامی حوزه علمیه برگزار شد با بیان اینکه فقه با تفقه تفاوت وجود دارد، گفت: تفقه که روش اجتهاد است و متفاوت از فقه باید متحول شده و به نقطه کمال خودش نزدیک شود؛ فقه امروز با تمام عرصه‌های تمدن جدید سر و کار دارد.

 

میرباقری با بیان اینکه اکنون در فقه معاصر روشی برای مواجهه با مسائل مستحدثه داریم که آقایان اعمال می‌کنند، اضافه کرد: عمدتا مواجهه کنونی در سطح فقه فردی مکلفان است امام کسی چون شهید صدر سطح دیگری از تفقه را در نظریات خود مطرح کرده است که نوعی تفقه ارتقاء یافته فراتر از باقی مانده در سطح عرف است.

 

عضو جلس خبرگان رهبری افزود: ما معتقدیم فراتر از پاسخ به مسائل مستحدثه، دین عهده‌دار رهبری رشد اختیارات و زندگی بشر است؛ در این صورت ما باید شرایط‌ساز باشیم و در برابر حوادث و پدیده‌های جدید، پدیده مبتنی بر فرهنگ خودمان را تولید کنیم. به تعبیر حضرت امام(ره) نبض زمان در دست ما باشد و راهبردهای حاکم بر جهان را ما تولید کنیم و به تعبیر دیگر فقه حادثه‌ساز. فقهی که رهبری حیات اجتماعی را به دست بگیرد و بتواند تکامل اجتماعی را مقنن کند.

 

استاد حوزه علمیه با تأکید بر اینکه کار دین شرایط‌سازی است نه اینکه صرفا وظیفه ما را در شرایط بیان کنند، تصریح کرد: اگر توجه داشته باشیم که تمدن رقیب ما بیکار ننشسته است بلکه حوادث جدیدی را در مواجهه با رقبای خود ایجاد می‌کند و هر روز یک مسئله جدید در عرصه فرهنگ و سیاست و اقتصاد و ... برای ما درست می‌کند؛ یک روز نظام مالی و پولی و یک روز تهاجم فرهنگی و ... و حتی با این مسائل اعتقادات و افکار بشر را مدیریت می‌کند و حکم برای تحولات اجتماعی می‌دهد و آن را در سراسر جهان تسری می‌دهد مانند آنچه در سند ۲۰۳۰ مطرح و اجرا شد.

 

 

شصت و هفتمین اجلاس معاونان فرهنگی و اجتماعی دانشگاه‌ها، به میزبانی دانشگاه الزهرا(س) برگزار شد. در این اجلاس حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ضمن اشاره به سخنان مقام معظم رهبری در شب گذشته به مخالفت دشمن با داشتن انرژی هسته‌ای کشور تأکید کرد و گفت: یکی از ابزارهای پیشرفت کشور در انرژی، سلامت و سایر حوزه‌ها توجه به مسئله هسته‌ای در کشور است و اگر افرادی در کشور می‌گویند هسته‌ای را جمع کنیم و فعالیتی نداشته باشیم آن‌ها طرفدار بردگی کشور هستند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با بیان اینکه دشمن به توقف هسته‌ای اکتفا نخواهد کرد و در سایر امور هم مداخله می‌کند، گفت: دشمن به شما می‌گوید حق ندارید در کوانتوم، نجوم و یا هوش مصنوعی کار کنید و باید بدانیم کشورهایی که تبدیل به خادم ابرقدرت‌ها شده‌اند، پیشرفتی وابسته و به معنای بردگی دارند.

 

«محمد(ص)؛ خاتم پیامبران»، مجموعه مقالاتی ارزشمند است که در دهه چهل شمسی توسط تعدادی از تأثیرگذارترین اندیشمندان معاصر ایران به مناسبت آغاز پانزدهمین قرن بعد از بعثت حضرت سیدالمرسلین(ص) توسط انتشارات «حسینیه ارشاد» منتشر شد. از نویسندگان این مقالات می‌توان به علامه طباطبایی، سیدحسین نصر و عبدالحسین زرین‌کوب اشاره کرد.

 

اواسط قرن بیستم زمانی‌ که غرب با فرو ریختن هیمنه پوزیتیویسم و مکتب فرانکفورت، دچار بحران در مسئله شناخت، امکان رسیدن به حقیقت و همچنین شناخت باید و نبایدهای اخلاقی بود، ایران در دوران اوج این اندیشه و رشد فزاینده ماتریالیسم، الحاد تجربه‌گرایانه و به موازات آن، تحت تأثیر همسایه شمالی خود(شوروی) و جوهای روشنفکرانه، اقبال گسترده جوانان و دانشجویان به مارکسیسم و کمونیسم بوده است. در همین زمان، در ایران، اندیشمندانی آشنا با سنت فکر و فلسفی جهان اسلام و همچنین اندیشه‌های جدید غربی به اندیشه‌ورزی و به نوعی مبارزه با جریانات الحادی پرداخته‌اند، این اندیشمندان را می‌توان از تأثیرگذارترین و جریان‌سازترین اندیشمندان تاریخ معاصر ایران و حتی فراتر از آن، تاریخ این سرزمین دانست.

 

در میان آثار تألیف شده در این دوران کتاب «محمد(ص)؛ خاتم پیامبران» نمونه‌ای کم‌نظیر و جالب توجه است. این اثر دو جلدی، مجموعه مقالاتی در رابطه با موضوعاتی چون؛ دین و جهان امروز، سیره نبوی و مسائل گوناگون مربوط به اسلام، تاریخ و اندیشه آن است. نکته‌ای که این کتاب را بسیار حائز اهمیت می‌کند، نویسندگان آن هستند. ما در این کتاب، رنگین کمانی از نویسندگان به‌نام آن زمان، با اندیشه‌ها و برداشت‌های مختلف از دین شاهد هستیم، از سید حسین نصر تا علی شریعتی، از مرتضی مطهری تا عبدالحسین زرین‌کوب، که هر یک، از زاویه نگاه خود به مباحث مختلفی از اسلام می‌پردازند. از آنجاییکه بسیاری از نویسندگان در آن زمان، دارای محکومیت‌های مختلف سیاسی بوده‌اند، این کتاب در دو جلد، توسط انتشارات «حسینیه ارشاد»، طی سال‌های ۴۷ و ۴۸ هجری شمسی به چاپ رسیده است. 

 آیت‌الله احمد مبلغی، نماینده جمهوری اسلامی ایران در مجمع جهانی فقه اسلامی، با حجت‌الاسلام سیدصادق موسوی، نویسنده و محقق اثر ارزشمند «تمام نهج‌البلاغه» دیدار و گفت‌و‌گو کرد.

 

این دیدار که در دفتر نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در مجمع جهانی فقه اسلامی برگزار شد. آیت‌الله مبلغی ضمن قدردانی از تلاش‌های علمی حجت‌الاسلام و المسلمین سید صادق موسوی، گردآوری کتاب «تمام نهج‌البلاغه» را اقدامی ارزشمند در جهت بازخوانی میراث گران‌سنگ امام علی (ع) دانست.

 

آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، در نشست مسئولان، اساتید و دانش‌پژوهان موسسه آموزش عالی حوزوی ائمه اطهار(ع) که در سالن امام خمینی(ره) این مرکز برگزار شد، گفت: امروزه معارف دین گسترده شده و گاهی راجع به یک حدیث صدها کتاب نوشته شده است، خود کلام و تفسیر نیز وادی بزرگی شده است، در طول تاریخ تا قبل از قرن اخیر چقدر تفسیر موضوعی داشتیم؟ این یکی از نقاط قوت حوزه حداقل در ۵۰ سال اخیر این است که تفسیرهای موضوعی و ترجمه‌های مختلف قرآن کریم داریم.

 

آیت‌الله فاضل لنکرانی با بیان اینکه اگر قبلاً راجع به مسئله امامت کار شده بود الان باید ده‌ها برابر و منقح‌تر از گذشته کار شود، تأکید کرد: معتقدم یکی از اشتباهاتی که ما از اول انقلاب داشتیم، این بود که تنها مسئله اصلی دین را عدالت مطرح کردیم اما واقع مطلب این است اگر کسی در قرآن یک نگاه اجمالی کند متوجه می‌شود حرف اول انبیاء توحید بوده است، باید دید ما برای توحید جامعه که اهم مسائل است چه کرده‌ایم؟ و حال آنکه وظیفه اصلی انبیاء، موحد کردن جامعه بوده و بسیاری از مشکلات جامعه ناشی از این مسئله است.

 

آیت‌الله فاضل لنکرانی با اشاره به اهمیت توجه به  قرآن و مباحث تفسیری، تأکید کرد: همه بخش‌های کشور باید مراجعه بیشتر به قرآن داشته باشند، همه باید مراقب باشیم مبانی محکم شیعه را کسی مورد خدشه قرار ندهد.

حجت الاسلام سیدامیررضا طاهایی، رئیس مجتمع آموزش عالی شهیده بنت الهدی، در آیین آغاز سال جدید تحصیلی این مجتمع با اشاره به جایگاه مهم تعلیم و تعلم، اظهار کرد: امیرالمومنین(ع) می‌فرمایند؛ «مردم به سه دسته هستند، دسته اول علمای ربانی هستند و گروه دوم کسانی‌اند که در مسیر کسب علم و راه رستگاری» قرار دارند.

 

وی ادامه داد: امام علی(ع)، گروه سوم افراد را به «خاشاک روی آب تمثیل» می‌کنند، که از هر کس صدایی درآید دنباله رو آن هستند و هر بادی بوزد، به همان سمت حرکت می‌کنند، زیرا آنها با نور علم نورانی نشدند و به هیچ پناهگاه محکمی تکیه نکردند.

در پایان از ممتازان آموزشی، پژوهشی و فرهنگی مجتمع آموزش عالی بنت الهدی در سال تحصیلی گذشته تقدیر بعمل آمد.

 

با حجت‌الاسلام والسلمین امیر تقدمی معصومی، استاد و پژوهشگر حوزه علمیه که سال‌ها اهتمام ویژه‌ای به پژوهش در تاریخ اسلام و تشیع داشته است به گفت‌وگو نشستیم. او مؤلف مجموعه کتاب‌هایی به نام «موسوعة» است که همت و پژوهشی ۲۳ ساله را در ۲۲ جلد کتاب به نگارش درآورده است. در این تألیفات به این دغدغه پرداخته شده است که در سنت اسلامی با همه جریان‌ها و فرقی که وجود دارد چه نگاهی به جریان غدیر و مسئله ولایت وجود دارد. 

 

در بحث توسل که میان مسلمانان کمرنگ شده، باید پرسید که در این امر چقدر به پیامبر اکرم(ص) متوسل می‌شویم و کجا این موضوع برای ما مطرح و مهم بوده است؟ نص صریح آیه قرآن است که اگر آن‌ها بر خودشان ظلم کردند و استغفار کردند خدا آن‌ها را می‌بخشد. مثلا ما چقدر چله‌نشینی مانند اربعین درباره پیامبر گرامی اسلام(ص) داریم. حتی ما توسل و توجه به صورت دهه و یا مجلس مستقل برای پیامبر گرامی اسلام(ص) نداریم، درباره بقیه متعلقان به اهل البیت(ع) چنین توجهات و توسلاتی داریم ولی درباره پیامبر اکرم(ص) چنین گرامی داشتی نداریم؛ می‌توانیم مثلاً در ایام هفدهم ربیع‌الاول یک هفته جشن و مجلس معرفتی برگزار کنیم و یا در ایام شهادت پیامبر اکرم(ص) دهه نبویه و یا دهه محمدیه درباره شخص پیامبر گرامی اسلام(ص) و توسل به ایشان برپا کنیم. اگر می‌خواهیم برای ظهور حضرت ولی‌عصر(عج) دعا، توسل و استغاثه کنیم چه کسی بالاتر، بهتر و مهمتر از پیامبر گرامی اسلام(ص) که به ایشان متوسل شویم. در انتهای دعای عهد آمده است؛ خدایا این غم و سختی را بر ما به سبب وجود پیامبر اکرم(ص) ببخش.

 

یکی از بحث‌های مهمی که بعضی از اهل سنت هم به آن ورود کرده‌اند این است که پیامبر گرامی(ص) به لحاظ اعتباری چند نوع مقام دارد. پیامبر(ص) در زمینه‌های مختلف، توصیه‌هایی داشت، مثلا نماز را این‌‎گونه بخوانید یا در توحید این‌گونه باشید. این بیانات از چه مقامی است؟ در آنجا که توصیه می‌کند به عمل، مقام ارشادی پیامبر(ص) است و در آنجا که از توحید و کفر سخن می‌گوید مقام تبلیغی پیامبر(ص) است و یا هنگامی که بین دو نفر حکم می‌کند مقام قضایی ایشان است. نسبت به امیرالمؤمنین(ع) نیز همین‌گونه است. مثلا امیرالمؤمنین(ع) یک امری را در حکومت مطرح می‌کند، حضرت در این امر حکومتی با پیامبر اکرم(ص) در اجرا، در اداره احکام و اداره جامعه مشترکند ولی تشریع ندارد، ممکن است توضیحات بیشتری نسبت به یک امری داده باشد ولی اینکه جعل جدیدی باشد که پیامبر اکرم(ص) آن جعل و تشریع را نداشته باشند، هرگز این‌گونه نیست و باز هم باید مقام دومی امیرالمؤمنین(ع) از لحاظ معنوی در نظر گرفته شود و این‌گونه نیست که امیرالمؤمنین(ع) موازی پیامبر اکرم(ص) باشد که بعضی از این اهل غلو در این مسئله نه تنها مقام امیرالمؤمنین(ع) را موازی بلکه بالاتر از پیامبر اکرم(ص) می‌دانند که این موضوع باطل است و همان مقام نبوت اولویت پیامبر اکرم(ص) است کما اینکه وقتی می‌گوییم در خارج از الوهیت ولایت به پیامبر اکرم(ص) منتقل شده است؛ یعنی پیامبر اکرم(ص) ولایتش با خداوند متعال یکسان نیست همین بالاترین اولویت برای پیامبر اکرم(ص) است.

 

 

مهدویت، محور تحول فرهنگی آینده کشور

حجت‌الاسلام والمسلمین حمیدرضا ارباب سلیمانی؛ معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در نشست «هم‌اندیشی مهدویت و انتظار» در خصوص نگاشت نهادی سند توسعه فرهنگ مهدویت و انتظار که در این وزارتخانه برگزار شد با بیان اینکه سند مهدویت چند سال قبل در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب و به دستگاه‌ها ابلاغ شد و در این سند تکالیفی برای دستگاه‌ها وضع شده است، گفت: از سال ۱۳۹۹ در حوزه علمیه قم، تلاش‌های بسیاری جهت تدوین این سند انجام گرفت و در نهایت سند، سال ۱۴۰۱ در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و سال ۱۴۰۲ توسط آیت‌الله رئیسی به دستگاه‌ها ابلاغ شد.

از حمایت تا حضور؛ روایت حرکت و پیام پویش صدای غزه

حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالمجید مقامی؛ استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه، شامگاه 29 شهریور در نشست خبری ستاد مردمی پویش صدای غزه در مسیر صمود، گفت: کسانی که در این کاروان حضور یافتند، جان خود را کف دست گرفته و از این جهت باید مورد حمایت همه قرار بگیرند.

وی با بیان اینکه آیات متعددی داریم مبنی بر اینکه اسلام دین صلح جهانی است، افزود: جرج جرداق کتابی نوشته و گفته است که علی(ع) صدای عدالت انسانی است و همه آزادگان جهان باید به ایشان اقتدا کنند.

استاد درس خارج حوزه، با بیان اینکه حرکت صمود به سمت غزه مقدمه‌ای برای بیداری وجدان انسان‌ها است، اظهار کرد: مجموعه‌های فکری باید از این کاروان حمایت کنند و در حوزه چنین بنایی هم وجود دارد. در حال حاضر حساسیت مردم ایران نسبت به حرکت این کاروان برانگیخته نشده است و باید صدایی از سوی حوزه در این زمینه بلند شود.